اختلال خود زشت پنداری (body dysmorphic disorder) یا به اختصار BBD اختلالی است که سلامت روان فرد و کیفیت زندگی فرد را مورد تهدید قرار می‌دهد. اگر دچار اختلال BDD باشید، ممکن است آن‌قدر از ظاهر و بدن خود ناراحت و متنفر باشید که مانعی برای زندگی عادی شما باشد.
بسیاری از ما نقص‌هایی را در ظاهر خود داریم؛ اما فرد مبتلا به این اختلال، ممکن است واکنش بسیار زیادی به این “نقص” به ظاهر ساده که حتی دیگران متوجه آن نیستند، داشته باشد. این افراد کنترل افکار منفی را از دست داده و ساعت‌های زیادی از روز را صرف نگرانی در مورد ظاهر خود می‌کنند.
این افکار منفی گاهی آن‌قدر در ذهن فرد رشد می‌کنند که به جایی می‌رسند که خودکشی و آسیب رساندن به خود را تنها راه چاره می‌بینند. اگر هر یک از نشانه‌های این اختلال را در خود یا عزیزانتان مشاهده کردید، بهتر است هرچه سریع‌تر از مشاوره فردی که توسط متخصصان ارائه می‌شود بهره بگیرید.
چه چیزی باعث اختلال خود زشت پنداری می‌شود؟
به سبب پیچیدگی‌های مغز انسان، دلیل اختلال زشت پنداری در مبتلایان مانند سایر اختلالات روانی به وضوح مشخص نشده است؛ اما متخصصان حوزه روانشناسی معتقدند که دلیل اختلال خود زشت پنداری، می‌تواند ترکیبی از عوامل محیطی، روانی و بیولوژیکی باشد.
مورد تمسخر یا قلدری قرار گرفتن در کودکی، ممکن است باعث ایجاد یا تقویت احساس بی‌کفایتی، شرم و ترس از تمسخر شود. این احساسات سرکوب شده، در سنین بالاتر می‌توانند باعث ایجاد چنین اختلالی در افراد شوند.
سابقه خانوادگی داشتن این اختلال یا اختلالات روانی مشابه نیز می‌تواند دلیل اختلال زشت پنداری باشد. همچنین سطوح غیرطبیعی مواد شیمیایی در مغز باعث به وجود آمدن این بیماری در فرد می‌شوند. کارشناسان معتقدند از هر 100 نفر یک نفر به اختلال BDD دچار است. طبق آمار به دست آمده، مردان و زنان به یک اندازه تحت تأثیر عوامل به وجود آورنده این اختلال قرار می‌گیرند.
علائم اختلال خود زشت پنداری
-
نشان دادن رفتارهای وسواس گونه
فرد مبتلا به این اختلال می‌تواند نسبت به هر قسمتی از بدن خود وسواس پیدا کند. شایع‌ترین نواحی رایج نگرانی برای افراد مبتلا به BDD عبارت‌اند از: پوست صورت از جمله اندازه یا شکل چشم‌ها، بینی، گوش‌ها و لب‌ها، اندازه یا شکل اعضای بدن از جمله باسن، ران، شکم، پاها، سینه‌ها و اندام تناسلی، اندازه و شکل کلی بدن، تقارن بدن یا اعضای خاص بدن.
عمده افرادی که از اختلال BDD رنج می‌برند، مدام خود را در آینه چک می‌کنند؛ بعضی نیز از دیدن خود در آینه ابا دارند. آن‌ها سعی می‌کنند قسمتی را که با آن مشکل دارند، در زیر کلاه، روسری، لباس یا آرایش پنهان کنند.
افراد مبتلا به این اختلال به صورت وسواس گونه و آسیب‌زایی ورزش کرده یا آرایش می‌کنند. این سوال که آیا خوب به نظر می‌رسند یا خیر ورد زبانشان است. زمانی که دیگران از ظاهر این افراد تعریف و تمجید می‌کنند، باور ندارند.
-
علائم BDD در حالت پیشرفته
در حالت‌های پیشرفته، افراد مبتلا به اختلال خود زشت پنداری در فعالیت‌های اجتماعی شرکت نکرده و به ندرت از خانه خارج می‌شوند. بیشتر آن‌ها ممکن است به جراحی‌های پلاستیک و زیبایی غیرضروری روی آورند و اگر شرایط انجام این کار را نداشته باشند، از درمان‌های خانگی غیراصولی استفاده می‌کنند. دلیل اختلال زشت پنداری را به صورت کلی می‌توان به عدم توانایی در بالا بردن اعتماد به نفس عنوان کرد. نتایج این رفتار فرد را به سمت اضطراب، افسردگی، شرمندگی و حتی خودکشی سوق می‌دهد.
اختلال خود زشت پنداری چگونه تشخیص داده می‌شود؟
بیشتر افراد مبتلا به این اختلال، به طور غیرعادی نگران وجود یک نقص کوچک در بدن خود هستند و نمی‌توانند کاری در جهت بالا بردن اعتماد به نفس خود کنند. افکار منفی ناشی از این نقص به قدری شدید هستند که زندگی عادی افراد را مختل می‌کنند.
در نهایت، صحبت کردن با یک متخصص سلامت روان و انجام مصاحبه بالینی، می‌تواند منجر به تشخیص اختلال خود زشت پنداری شود. اگر این موضوع به موقع تشخیص داده نشده و کاری برای درمان آن صورت نگیرد، ممکن است موارد دیگری هم مانند اختلال وسواس فکری اجباری، افسردگی و اضطراب اجتماعی به دنبال آن در فرد ظهور پیدا کند.
اختلال خود زشت پنداری چگونه درمان می‌شود؟
درمان خاص برای BDD توسط متخصص سلامت روان بر اساس فاکتورهایی نظیر وسعت مشکل، سن، سلامت کلی بدن، سابقه پزشکی و تحمل مصرف داروها تعیین می‌شود. درمان BDD ممکن است شامل صحبت درمانی یا دارودرمانی باشد. بهترین درمان احتمالاً ترکیبی از این دو روش است.
درمان شناختی رفتاری (CBT) موثرترین روش درمانی شناخته شده است. در CBT، شما با یک متخصص سلامت روان کار می‌کنید تا افکار و الگوهای فکری منفی را با افکار مثبت جایگزین کنید. داروهای ضدافسردگی معروف به مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین، معمولاً برای BDD بهترین کارایی را دارند. همچنین کمک گرفتن از یک متخصص مشاوره فردی جهت افزایش اعتماد به نفس در کیس‌های خفیف‌تر می‌تواند کمک‌کننده باشد.
برای جلوگیری از اختلال خود زشت پنداری چه کنیم؟
بهترین راه برای جلوگیری از تبدیل شدن BDD به یک مشکل جدی، تشخیص زودهنگام آن است. BDD با افزایش سن بدتر می‌شود؛ انجام جراحی پلاستیک برای اصلاح نقص‌های بدن به ندرت به این افراد کمک می‌کند. اگر شخصی را می‌شناسید که به نظر می‌رسد بیش از حد نگران ظاهر خود است و نیاز به اطمینان مداوم دارد، با یک متخصص سلامت روان مشورت کنید.
نکات مهم در مراجعه به روانشناس برای درمان BDD
- به صورت دقیق و کامل دلیل مراجعه به روان‌پزشک یا درمانگر خود را بدانید و در جریان باشید که چه اتفاقی می‌افتد.
- از وضعیت سلامت روان خود مطلع باشید.
- بهتر است قبل از دیدار با پزشک کمی در مورد اینکه دلیل اختلال زشت پنداری در شما چیست فکر کنید.
- قبل از مراجعه، سؤالاتی را که می‌خواهید به آن‌ها پاسخ داده شوند، یادداشت کنید.
- شخص امن و مورد اعتمادی را با خود بیاورید تا به شما کمک کند سؤال بپرسید و آنچه را که متخصص سلامت روان به شما می‌گوید به خاطر بسپارید.
- در ویزیت، نام تشخیص جدید و هرگونه دارو، درمان یا آزمایش جدید را یادداشت کنید.
- هر دستورالعمل جدیدی را که روان‌پزشک به شما می‌دهد بنویسید.
- باید بدانید که چرا یک دارو یا درمان جدید تجویز می‌شود و چگونه به شما کمک می‌کند. همچنین باید به خوبی از عوارض آن دارو آگاه باشید.
- از پزشک خود بپرسید که آیا بیماری شما به روش‌های دیگری قابل درمان است یا خیر؟
- شما باید بدانید چرا یک آزمایش یا روش توصیه می‌شود و نتایج چه معنایی می‌توانند داشته باشند.
- شما باید آگاه باشید که اگر دارو را مصرف نکنید یا آزمایش یا روش درمان پیشنهادی درمانگر را انجام ندهید چه چیزی در انتظار شماست.
- اگر قرار ملاقات بعدی دارید، تاریخ، زمان و هدف آن ویزیت را یادداشت کنید.
- راه‌های ارتباطی با درمانگر خود در مواقع اورژانسی را داشته باشید.
اختلالات احتمالی همراه با اختلال خود زشت پنداری
- اختلال وسواس اجباری(OCD )
این اختلال با افکار و تصاویر ناخواسته مکرر (وسواس) و تشریفات تکراری (اجبار) مشخص می‌شود. از آنجایی که افراد مبتلا به BDD به شدت درگیر جنبه‌ای از ظاهر خود هستند، دلیل اختلال زشت پنداری ممکن است ابتلا به نوعی OCD باشد. علاوه بر این، برخی از افراد مبتلا به BDD، OCD دارند یا داشته‌اند.
- فوبیای اجتماعی
این بیماری نوعی اختلال اضطرابی است که با ترس از تعامل با مردم همراه می‌شود. یک فرد مبتلا به فوبیای اجتماعی ممکن است نگران قضاوت، انتقاد، تمسخر یا تحقیر شدن باشد. اگر این اجتناب، ناشی از نگرانی در مورد ظاهر آن‌ها باشد، مشکل اساسی ممکن است اختلال خود زشت پنداری باشد.
- بی‌اشتهایی عصبی
افراد مبتلا به BDD اغلب به اشتباه به عنوان بی‌اشتهایی عصبی تشخیص داده می‌شوند که معمولا با هدف کنترل وزن پیش گرفته می‌شود. ممکن است فردی به طور هم‌زمان بی‌اشتهایی عصبی و BDD داشته باشد.
- هیپوکندریازیس
این اختلال به معنی اشتغال ذهنی با توسعه بیماری است. در مورد فرد مبتلا به BDD او به ظاهر خود مشغول است، نه سلامتی خود. این اختلال هم ممکن است به عنوان دلیلی برلی ابتلا به BDD شناخته شود.
- تریکوتیلومانیا
این اختلال باعث به وجود آمدن میل مقاومت‌ناپذیر برای کندن موها می‌شود. اگر این رفتار ناشی از نگرانی در مورد ظاهر باشد، مشکل اساسی ممکن است اختلال خود زشت پنداری باشد. برداشتن یا فشردن لکه‌های پوستی برای ساعت‌ها وضعیتی مشابه تریکوتیلومانیا است.
سخن پایانی
در این مقاله تلاش کردیم تا اطلاعات کاملی را درباره اختلال خود زشت پنداری به شما ارائه داده و روش‌های درمان و تشخیص آن را معرفی کنیم. در صورت ابتلا به این اختلال، بهترین راه مراجعه برای مشاوره فردی و تشخیص دلیل اختلال زشت پنداری با استفاده از این شیوه است.
