شاید شما هم در اطرافیان خود با افرادی روبرو شده باشید که گرفتار حادثه‌ای همچون تصادفات شدید رانندگی شده‌اند یا یا مدتی است یکی از عزیزان خود را از دست داده‌اند. ممکن است این افراد در اثر غم و اندوهی که تجربه کرده‌اند بابت اتفاق ناگوار پیش آمده احساس ترس و ناامیدی داشته باشند، خود را مقصر بدانند و مدام این اتفاق را در ذهن خود مرور کنند. در اکثر مواقع با گذشت زمان و مراقبت، این علایم از بین می‌روند، ولی اگر این شرایط برای مدت چند ماه ادامه پیدا کند، احتمالاً این افراد به اختلال استرس پس از سانحه مبتلا شده‌اند.
اختلال استرس پس از سانحه یا (Post-traumatic stress disorder (PTSD نوعی وضعیت روانی است که فرد به دلیل تجربه یک اتفاق وحشتناک و شوکه‌کننده به آن مبتلا می‌شود. گاهی ممکن است فرد تنها با شنیدن آن اتفاق نیز به اختلال PTSD دچار شود.
افراد مبتلا به PTSD افکار و احساسات شدید و آزاردهنده‌ای را تجربه می‌کنند که این وضعیت مدت‌ها پس از پایان رویداد آسیب زا باقی می‌ماند. آن‌ها ممکن است احساس غم، ترس یا عصبانیت داشته باشند و تصور کنند دیگران نمی‌توانند آن‌ها را درک کنند. به همین خاطر از بودن در جمع‌های مختلف اجتناب کنند.
ابتلا به اختلال استرس پس از سانحه می‌تواند تمام جنبه‌های زندگی فرد را تحت تاثیر قرار دهد و کیفیت زندگی او را تا حد زیادی کاهش دهد. برخی افراد در اثر ابتلا به این بیماری دچار اختلال در خواب و غذا خوردن می‌شوند و حتی ممکن است به خودکشی فکر کنند. به همین دلیل ما در این مقاله قصد داریم ضمن بررسی این اختلال، به افزایش آگاهی شما در این زمینه کمک کنیم تا در صورت مواجهه با آن بتوانید شرایط به وجود آمده را مدیریت کنید. پس با ما همراه باشید.
علایم اختلال استرس پس از سانحه
افراد هنگام مواجهه با یک اتفاق تهدید کننده، ممکن است تا ۶ ماه بعد به اختلال استرس پس از سانحه مبتلا شوند. شایع‌ترین علایم ابتلا به این اختلال عبارتند از:
- مرور خاطرات / فلش بک زدن
فرد با یادآوری اتفاق ناگوار پیش آمده احساس می‌کند که آن وضعیت دوباره در حال رخ دادن است و در این شرایط احساس ترس و وحشت می‌کند.
- تغییر منفی در تفکر و خلق و خو
فرد نسبت به آینده ناامید می‌شود و احساس ترس، عصبانیت و نگرانی دارد. همچنین ممکن است در حافظه کوتاه مدت خود دچار اختلال شود و به افسردگی مبتلا شود.
- تغییر در واکنش‌های فیزیکی و احساسی
کسی که به اختلال PTSD مبتلا شده است، ممکن است شب‌ها در خواب کابوس ببیند، رفتارهای پرخاشگرانه را در پیش بگیرد، به مصرف زیاد الکل و مواد مخدر روی آورد، احساس لرزش و تهوع داشته باشد، در خواب دندان قروچه داشته باشد و همیشه بابت تجربه مجدد اتفاقات ناگوار احساس استرس و نگرانی داشته باشد.
- اجتناب از یادآوری اتفاق پیش آمده
فرد به دلیل اینکه نمی‌خواهد مجدد احساسات منفی را تجربه کند، از به خاطر آوردن آن اتفاق و همچنین صحبت کردن راجع به آن حادثه، دیدن افرادی که به نوعی با آن اتفاق در ارتباط بوده‌اند و به طور کلی مواجهه با هر موضوعی که منجر به یادآوری آن شود فرار می‌کند.
در رابطه با کودکان کمتر از ۶ سال، علایم زیر شایع هستند:
- اتفاق ناگوار پیش آمده در هنگام بازی در ذهن او یادآوری می‌شود.
- دچار لکنت زبان و اختلالات گفتاری می‌شود.
- نسبت به پدر و یا مادرش احساس وابستگی بیش از حد می‌کند.
- حتی نسبت به اتفاقاتی که ممکن است ارتباطی با آن حادثه نداشته باشند احساس ترس و نگرانی داشته باشد.
دلایل ابتلا به اختلال استرس پس از سانحه
همانند بسیاری از اختلال‌های روانی، متخصصان تاکنون نتوانسته‌اند علت دقیقی برای ابتلا به اختلال استرس پس از سانحه یا PTSD پیدا کنند. با این حال آن‌ها معتقدند دلایلی همچون موارد زیر می‌تواند در ابتلای افراد به این اختلال نقشی اساسی ایفا کند:
- وجود سابقه خانوادگی در ابتلا به افسردگی و اضطراب
- تنظیم نبودن سطح هورمون‌های مغز مانند آدرنالین که ترشح زیاد آن منجر به تجربه احساس ترس و استرس می‌شود.
- ابتلا به انواع اختلالات اضطرابی
- حضور مداوم و طولانی مدت در شرایط اضطراب‌آور؛ مانند کسانی که در اورژانس و آتش‌نشانی کار می‌کنند.
- عدم برخورداری از حمایت والدین و افراد نزدیک
- سابقه اعتیاد به مواد مخدر
راه‌های درمان اختلال استرس پس از سانحه
برخی از افراد هنگام مواجهه با حادثه‌ای سخت و ناگوار دچار شوک شدید می‌شوند و پس از چند ماه، به اختلال استرس پس از سانحه مبتلا می‌شوند. اگر علایم این اختلال را به فاصله چند روز پس از مواجهه با حادثه ناگوار در خود یا اطرافیانتان مشاهده کردید، امری طبیعی است و مسیر عادی مواجهه با آن اتفاق طی می‌شود. ولی در صورت باقی ماندن علایم برای بیش از شش ماه یا زمانی که احساس کردید قادر به کنترل زندگی روزمره خود نیستید، به متخصصین سلامت روان مراجعه کنید.
به دلیل آنکه اختلال PTSD سلامت جسم و روان فرد را تحت تاثیر قرار می‌دهد، هنگامی که فرد برای درمان این اختلال به متخصصین مراجعه می‌کند، هم جسم و هم روان او معاینه می‌شود. متخصصین بررسی می‌کنند که فرد مستقیماً با آن حادثه تلخ مواجه شده، در لحظه وقوع حضور داشته یا از طریق دیگران در جریان آن قرار گرفته است. برای درمان فرد بسته به هر یک از این موارد و علایمی که او تجربه کرده است، از روان درمانی و دارودرمانی استفاده می‌شود.
گفتاردرمانی، درمان‌های شناختی، حساسیت‌زدایی و گروه درمانی می‌توانند در بهبود علایم فرد موثر باشند.
در اثر مراجعه به متخصص، علایم فرد بهبود پیدا می‌کند، مهارت‌های لازم برای مواجهه با این اختلال را به دست می‌آورد و در نهایت به وضعیت سلامت روان خود باز می‌گردد.
سوالات رایج در مورد استرس پس از سانحه
1- افراد عموماً از چه سنی به اختلال استرس پس از سانحه مبتلا می‌شوند؟
همه افراد ممکن است در اثر تجربه حوادث سخت و وحشتناک به اختلال استرس پس از سانحه مبتلا شوند و بروز آن ارتباطی با سن افراد ندارد.
2- چه زمانی باید برای درمان اختلال PTSD به متخصص مراجعه کنیم؟
زمانی که فرد برای مدتی بیش از یک ماه افکار و احساسات آزاردهنده‌ای در مورد یک رویداد آسیب‌زا داشت و احساس کرد در کنترل مجدد زندگی‌اش مشکل دارد، باید به پزشک یا متخصص سلامت روان مراجعه کند. دریافت درمان در اسرع وقت می تواند به جلوگیری از بدتر شدن علائم PTSD کمک کند.
3- آیا جنسیت در ابتلا به اختلال استرس پس از سانحه تاثیر دارد؟
بله. بررسی‌ها نشان می‌دهد زنان بیشتر از مردان در معرض ابتلا به استرس پس از سانحه قرار دارند.
4- آیا ابتلا به اختلال استرس پس از سانحه ارثی است؟
افرادی که به دلیل سطح اضطراب بالای والدینشان مضطرب شده‌اند، با احتمال بالاتری در اثر مواجهه با اتفاقات ناگوار به PTSD مبتلا می‌شوند؛ ولی دانشمندان تاکنون ارتباط مستقیمی میان ابتلا به این اختلال و ژنتیک افراد پیدا نکرده‌اند.
5- آیا می‌توان اختلال PTSD را برای همیشه درمان کرد؟
متخصصان تا کنون نتوانسته‌اند درمانی قطعی برای اختلال استرس پس از سانحه کشف کنند ولی با ترکیبی از روان درمانی و دارو، می‌توان شرایط به وجود آمده را مدیریت کرد.
6- در چه شرایطی علایم شخص مبتلا به اختلال استرس پس از سانحه تشدید می‌شود؟
در اثر مواجهه با موارد زیر، علایم بیماری فردی که به اختلال PTSD مبتلا شده است تشدید می‌شود:
- عدم برخورداری از حمایت خانواده و دوستان
- ابتلای اعضای خانواده به افسردگی و یا اضطراب
- سابقه تجربه انواع تجاوز
- اعتیاد به مصرف الکل و مواد مخدر
- حضور در محیط‌های پر تنش و اضطراب‌آور مانند آتش‌نشانی و اورژانس
7- آیا ابتلا به PTSD می‌تواند منجر به خودکشی شود؟
بله. اگر افکار خودکشی دارید یا کسی را می‌شناسید که به PTSD مبتلا شده و به خودکشی فکر می‌کند، فوراً از طریق یک یا چند مورد از این منابع کمک بگیرید:
- با یک دوست صمیمی ارتباط برقرار کنید.
- با یک فرد معنوی یا شخصی که در جامعه مذهبی شما حضور دارد و او را قبول دارید صحبت کنید.
- از متخصصان سلامت روان کمک بگیرید.
8- آیا می‌توان از ابتلا به اختلال استرس پس از سانحه پیشگیری کرد؟
تقریبا همه افراد در اثر مواجهه با حوادث تلخ دچار استرس و اضطراب می‌شوند. برخی ممکن است در این وضعیت احساس ترس و گناه نیز داشته باشند. در این شرایط اگر فرد از حمایت اطرافیان نزدیک، به خصوص خانواده برخوردار باشد و در صورت لزوم از متخصصین سلامت روان کمک بگیرد، می‌تواند سریع‌تر به وضعیت سلامت خود بازگردد و به اختلال PTSD دچار نشود.
درمان استرس پس از سانحه؛ راهی موثر برای مقابله با استرس و افسردگی
گاهی اوقات ممکن است حوادثی تلخ و جبران‌ناپذیر را در زندگی تجربه کنیم. در این شرایط برخی از افراد دچار آسیب‌هایی می‌شوند که ممکن است عواقب آن تا ماه‌ها در زندگی آن‌ها باقی بماند. افرادی که به اختلال استرس پس از سانحه یا PTSD دچار می‌شوند، دیگر مثل گذشته نمی‌توانند روابط خود را حفظ کنند، به طور مداوم استرس و نگرانی دارند و ممکن است افکار خودکشی داشته باشند.
ما در این مقاله سعی کردیم تا به طور کامل اختلال استرس پس از سانحه را بررسی کنیم. امیدواریم اگر شما یا اطرافیانتان علایم اختلال PTSD را تجربه کردید، با مراجعه به متخصصین امن و مطمئن گامی مهم در جهت بهبود سلامت روان خود بردارید.
