پاراسومنیا یک نوع اختلال خواب پریشی است که باعث رفتارهای غیرعادی در هنگام خواب می‌شود. اگر پاراسومنیا دارید، ممکن است در طول خواب حرکت کنید، صحبت کنید یا کارهای غیرعادی انجام دهید. دیگران ممکن است فکر کنند شما بیدار هستید، اما شما درواقع بی‌هوش هستید و معمولاً رخدادهای اتفاق افتاده را به خاطر نمی‌آورید. احتمال ابتلا به خواب پریشی شایع است و می‌تواند جریان خواب شما را دچار مشکل کند.
علاوه بر این، برخی از انواع پاراسومنیا می‌توانند خطرناک باشند؛ زیرا شما از محیط اطراف خود بی‌اطلاع هستید. همچنین خواب پریشی می‌تواند منجر به عوارض جانبی مانند استرس شود؛ البته مانند سایر اختلالات خواب، پاراسومنیا یا خواب پریشی نیز قابل‌درمان است؛ بنابراین، برای آشنایی با علل و انواع پاراسومنیا همراه با معرفی گزینه‌های درمانی، با ما همراه باشید.
انواع خواب پریشی چیست؟
برخی از پاراسومنیاها در نیمه اول شب، در هنگام خواب بدون حرکت سریع چشم رخ می‌دهند و برخی دیگر در اواخر شب، در طول خواب REM شما اتفاق می‌افتند که در بخش زیر به بررسی انواع مختلف آن می‌پردازیم. خواب REM یکی از مراحل خواب بوده که در طی آن، بدن با تغییرات فیزیکی خاصی مانند شدیدتر شدن ضربان قلب و تنفس و حرکت سریع چشم‌ها در زیر پلک روبه‌رو می‌شود.
راه رفتن در خواب
راه رفتن در خواب یا خواب‌گردی زمانی اتفاق می‌افتد که هنگام خواب در اطراف خانه راه می‌روید. این یک نوع خواب پریشی رایج است. همچنین این نوع ممکن است شامل صحبت کردن در خواب یا انجام فعالیت‌های عادی در خانه باشد و اغلب در اوایل فرآیند خواب اتفاق می‌افتد.
در خواب حرف زدن
یکی دیگر از انواع پاراسومنیاهای رایج، صحبت کردن در خواب است که می‌تواند شامل طیف وسیعی از صحبت کردن از زمزمه کردن تا مکالمات کامل شود. برخلاف راه رفتن در خواب، صحبت کردن در خواب می‌تواند در هر بخشی از خواب اتفاق بیفتد.
ناله‌های موجود هنگام خواب
افراد دچار این نوع خواب پریشی هنگام خواب با صدای بلند ناله می‌کنند و به طور معمول، این موضوع زمانی اتفاق می‌افتد که به آرامی خوابیده‌اند و عمیق در حال بازدم کردن هستند. ناله می‌تواند صداهای مختلفی از زمزمه گرفته تا داد زدن را شامل شود.
کابوس‌های شبانه
کابوس‌ها رؤیاهای نگران‌کننده و شدیدی هستند که باعث عصبانیت، اضطراب یا ترس می‌شوند. اگر کابوس‌ها اغلب برای شما رخ می‌دهند، احتمالاً جزئی از اختلال خواب پریشی هستند. این نوع پاراسومنیا می‌تواند دوباره به خواب رفتن را دشوار کند. در برخی موارد، کابوس‌های متعدد ممکن است در یک شب اتفاق بیفتند. به طور کلی، کابوس‌ها در طول خواب REM (زمانی که بیشتر احتمال دارد خواب ببینید) اتفاق می‌افتند.
وحشت شبانه
وحشت شبانه باعث می‌شود که شما ناگهان در حالتی وحشت‌زده از خواب بیدار شوید و می‌تواند از 30 ثانیه تا 5 دقیقه طول بکشد و به همراه گریه، جیغ، ضربان قلب سریع و تعریق خواهد بود. برخلاف کابوس‌های شبانه، وحشت‌های شبانه معمولاً در طول خواب غیر REM اتفاق می‌افتند.
اختلال رفتاری خواب
در این اختلال شخص ممکن است به طور ناگهانی در خواب حرف زده و یا دست و پای خود را تکان دهد. این مشکل در مردان سالخورده شایع‌تر بوده و با بیماری‌های عصبی مانند پارکینسون و کاهش قدرت عقلانی ارتباط دارد.
فلج خواب به صورت مکرر
آمارها نشان می‌دهد که حدودا ۷ درصد از جمعیت دنیا ممکن است حداقل یک بار این عارضه را تجربه کرده باشند. در طی این رخداد شما هوشیار هستید؛ اما توانایی صحبت و یا حرکت کردن را نخواهید داشت و یا ممکن است چیزهایی را ببینید که وجود خارجی ندارند.
برانگیختگی گیج‌کننده
برانگیختگی گیج‌کننده زمانی اتفاق می‌افتد که در حالت بسیار گیج از خواب بیدار می‌شوید. ممکن است در درک کاری که انجام می‌دهید یا کجا هستید مشکل داشته باشید. همچنین شامل سایر رفتارها مانند حافظه ضعیف، واکنش کند و دندان‌قروچه می‌شود.
اختلال رفتاری خواب REM
در اختلال رفتاری خواب REM (RBD)، شما رؤیاهای واضحی در طول خواب REM می‌بینید که با انواع خواب پریشی مانند راه رفتن در خواب یا وحشت در خواب متفاوت است. در RBD، معمولا می‌توانید به راحتی از خواب بیدار شوید و رؤیا را به خاطر بسپارید. رفتارهای معمول RBD عبارت‌اند از:
- مشت زدن
- داد زدن
- لگد زدن
- پریدن
علت‌های خواب پریشی چیست؟
برای پاسخ به علت‌های خواب پریشی چیست؟ باید گفت علل احتمالی زیادی برای ایجاد خواب پریشی وجود دارند. این اختلال ممکن است با محرک‌های متعددی ازجمله اضطراب، افسردگی، PTSD، مصرف مواد و داروهای خاص، برنامه خواب نامنظم و سایر اختلالات خواب مانند بی‌خوابی و بیماری پارکینسون ایجاد شود.
خواب پریشی در کودکان
پاراسومنیا کودکان را بیشتر از بزرگسالان تحت تأثیر قرار می‌دهد. این بیماری در کودکانی که دارای بیماری‌های عصبی یا روان‌پزشکی هستند، مانند صرع یا ADHD شایع‌تر است. عللی مانند استرس و کم‌خوابی نیز می‌توانند باعث ایجاد پاراسومنیا در کودک شوند. با این حال، پاراسومنیا در کودکان بیشتر به این دلیل اتفاق می‌افتد که چرخه خواب و بیداری آن‌ها کامل نبوده و این بدان معناست که مرزهای بین بیداری و خواب آن‌ها به طور کامل ایجاد نشده است.
در مقایسه با بزرگسالان، کودکان مبتلا به پاراسومنیا ممکن است گریه و ترس بیشتری را تجربه کنند. آن‌ها ممکن است از اینکه تنها بخوابند بترسند. اگر کودک شما در خواب رفتارهای غیرعادی دارد، به یاد داشته باشید که او این کار را عمدا انجام نمی‌دهد. به جای تنبیه، روی حمایت از آن‌ها تمرکز کنید. به عنوان مثال، اگر تخت را خیس کرد، او را تشویق کنید که قبل از خواب از دستشویی استفاده کند.
علائم و علت‌های خواب پریشی چیست؟
به غیر از رفتار غیرعادی در هنگام خواب، پاراسومنیا می‌تواند علائم دیگری نیز در فرد ایجاد کند. در واقع هنگام ابتلا به این اختلال شما ممکن است:
- گیج یا سردرگم از خواب بیدار شوید
- از خواب بیدار شوید و ندانید کجا هستید
- انجام فعالیت‌های خاصی را به یاد نیاورید
- بریدگی‌های ناآشنا روی بدن خود پیدا کنید
- در طول شب در خوابیدن مشکل داشته باشید
- احساس خواب‌آلودگی یا خستگی در طول روز داشته باشید
تشخیص پاراسومنیا
پزشک مجرب می‌تواند به تشخیص پاراسومنیا کمک کند. آن‌ها احتمالاً شما را به یک متخصص خواب ارجاع خواهند داد تا روتین خواب شما را بیشتر بررسی کند. تشخیص این اختلال نیز اغلب شامل موارد زیر است:
بررسی تاریخچه پزشکی
پزشک شما در مورد شرایط بیماری زمینه‌ای، داروهای فعلی، سابقه خانوادگی و شیوه زندگی شما سؤال می‌کند. بررسی الگوهای رفتاری خواب شما نیز در این پروسه کمک‌کننده هستند. اگر با کسی زندگی می‌کنید، او می‌تواند نحوه خواب شما را مشاهده و الگو خواب شما را یادداشت کند و به پزشک ارائه دهد.
پلی سومنوگرام
در پلی سومنوگرام، شما یک شب در آزمایشگاه می‌خوابید تا یک متخصص بتواند روتین خواب شما را تجزیه‌وتحلیل کند. آن‌ها امواج مغزی، تنفس و ضربان قلب شما را برای تشخیص ثبت می‌کنند.
شیوه‌های درمان پاراسومنیا
درمان پاراسومنیا بسته به نوع و شدت آن بستگی دارد، اما پزشک شما ممکن است موارد زیر را توصیه کند:
دارو
اگر پاراسومنیا شدید باشد، دارو می‌تواند به مدیریت آن کمک کند. نمونه‌هایی از داروهای مورداستفاده برای درمان پاراسومنیا شامل توپیرامات، داروهای ضدافسردگی، آگونیست های دوپامین، ملاتونین، لوودوپا، بنزودیازپین‌ها مانند کلونازپام هستند. از سوی دیگر، اگر علائم شما به دلیل یک داروی خاص بیشتر شود، پزشک ممکن است یک داروی جایگزین یا دوز متفاوت آن را تجویز کند.
درمان شناختی رفتاری
درمان شناختی رفتاری (CBT) یک درمان رایج پاراسومنیا است. این به این دلیل است که پاراسومنیا اغلب با نگرانی‌های مربوط به‌سلامت روان مانند استرس و اضطراب مرتبط است. روش‌های دیگری که ممکن است در کنار CBT استفاده شود عبارت‌اند از: روان‌درمانی و هیپنوتیزم.
سؤالات متداول
1- چه کسانی بیشتر در معرض خطر پاراسومینا قرار دارند؟
خواب پریشی می‌تواند برای هر کسی اتفاق بیفتد؛ اما در کودکان بیشتر از بزرگسالان شایع است. این اختلال به صورت کلی حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد جمعیت جهان را درگیر می‌کند.
2- نقطه مقابل خواب پریشی چیست؟
اختلال خواب برخلاف پاراسومینا شامل حرکات فیزیک نامنظم در هنگام خواب نشده و علائم رایج آن خواب‌آلودگی و بی‌قراری در هنگام بیدارشدن از خواب می‌شود.
3- علل ایجاد پاراسومینا چیست؟
- ژنتیک و ابتلای یکی از خویشاوندان درجه یک به خواب پریشی
- کم‌خوابی و یا بی‌خوابی
- مصرف مشروبات الکلی
- مصرف برخی داروهای خاص مانند آرام‌بخش‌ها
- سوء مصرف مواد مخدر و یا ترک آن
- داشتن دردهای شدید جسمی
- مشکلات مربوط به سلامت روان مانند اضطراب، افسردگی و بیماری‌های خاص
4- آسیب‌های ناشی از خواب پریشی چیستند؟
خواب پریشی در کودکان می‌تواند سبب ایجاد استرس، شب‌ادراری و ترس وحشت شود. این عارضه در بزرگسالان نیز باعث ایجاد اختلال در خواب شده و در کاهش کیفیت خواب افراد تأثیر دارد. کم‌خوابی می‌تواند زمینه ایجاد مشکلاتی مانند تحریک‌پذیری، خواب‌آلودگی در طول روز و خستگی باشد. همچنین می‌تواند خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی و تنفسی، دیابت، چاقی و … را افزایش دهد. با توجه به اینکه تا چه حدی با پاراسومینا درگیر هستید ممکن است به خود یا دیگران آسیب زده و برای آن‌ها خطرناک باشید.
