فوبیا رانندگی چیست؟ علت و روش های درمان ترس از رانندگی

یکی از رایج‌ترین ترس هایی که ممکن است همه ما در زندگی به آن دچار شویم، ترس از رانندگی یا آمکسوفوبیا Amexophobia است. افراد ممکن است پس از سال‌ها رانندگی، به یک باره و به دنبال یک اتفاق خاص نسبت به رانندگی احساس ترس و اضطراب داشته باشند. حتی در برخی موارد، ممکن است فرد تجربه‌ای در رانندگی نداشته باشد و به دلایلی همچون شنیدن تجربه دیگران از رانندگی، نسبت به این موضوع مضطرب و نگران باشد. این ترس نوعی اختلال اضطرابی و یک واکنش ترسناک شدید نسبت به چیزی است که در واقع مضر نیست. آماکسوفوبیا یکی از اختلال های فوبیا است  که افراد در هنگام نشستن پشت فرمان یا به عنوان مسافر، مضطرب می‌شوند.

ترس از رانندگی می‌تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد و در افراد مختلف، علایم متفاوتی داشته باشد. برخی از افرادی که به این اختلال مبتلا هستند، فقط از موقعیت‌های خاص رانندگی مانند رانندگی در طوفان یا بزرگراه‌ها می‌ترسند؛ در حالی که برخی دیگر از نشستن ساده پشت فرمان نیز می‌ترسند.

ترس از رانندگی می‌تواند باعث به وجود آمدن چالش در زندگی شخصی و کاری افراد شود؛‌ به همین خاطر ما تصمیم داریم تا در این مقاله به بررسی علایم آن و همچنین راه های مقابله با ترس از رانندگی بپردازیم. پس با ما همراه باشید.

انواع ترس از رانندگی

افراد به شکل های مختلفی از رانندگی می‌ترسند. مواردی مثل:

• فرد ممکن است پشت فرمان بنشیند ولی نتواند حضور شخص دیگری در ماشین را تحمل کند.
• فرد تنها می‌تواند سوار ماشینی شود که راننده‌اش آشنا و قابل اعتماد باشد.
• فرد تنها تا پیش از حرکت ماشین می‌تواند داخل آن بنشیند.
• فرد قادر به نگاه کردن به وسیله نقلیه یا فکر کردن در مورد سوار شدن به وسیله نقلیه نیست.
• فرد لزوماً از سوار شدن در ماشین نمی‌ترسد و از اینکه در تصادفات رانندگی کشته شود وحشت دارد.

علایم ترس از رانندگی

اغلب افرادی که به ترس از رانندگی مبتلا می‌شوند دارای علایم مشابهی هستند. این افراد هنگام سوار شدن در ماشین به عنوان مسافر یا راننده  و همچنین تصور این موقعیت به علایمی مانند موارد زیر دچار می‌شوند: 

• احساس ترس و وحشت 
• بالا رفتن ضربان قلب
• احساس سرگیجه و لرزش بدن
• ابتلا به سردرد
• احساس گرگرفتگی و تعریق بیش از حد بدن
• حالت تهوع
• احساس اضطراب
• از دست دادن تمرکز هنگام رانندگی
• پریدن پلک چشم
• احساس خفگی و تنگی نفس
• سوزش معده
• خشکی دهان

دلایل ابتلا به ترس از رانندگی

افراد ممکن است به دلایل مختلفی به ترس از رانندگی دچار شوند. رایج ترین دلایل ابتلای افراد به ترس از رانندگی عبارتند از

• تجربه تصادف شدید رانندگی به عنوان راننده یا مسافر
• مشاهده تصادفات غم انگیز خودروهای دیگر در تلویزیون یا حضور در صحنه تصادف
• شنیدن در مورد تصادفات رانندگی دیگران
• گم شدن در حین رانندگی و عدم دسترسی به کمک
• تجربه ترافیک سنگین و طاقت فرسا
• ابتلا به انواع اختلالات اضطرابی

• ابتلا به کلاستروفوبیا؛ کسانی که به این اختلال مبتلا هستند، از قرار گرفتن در موقعیت های بسته می‌ترسند. این موضوع می‌تواند هم در موقعیت رانندگی اتفاق بیفتد و هم زمانی که قرار است به عنوان مسافر در ماشین باشند.

• ابتلا به آگورافوبیا؛ افراد مبتلا به آگورافوبیا، از قرار گرفتن در وضعیت‌هایی که دسترسی به کمک برای آن‌ها دشوار باشد هراس دارند. به همین خاطر این افراد هنگام رانندگی در تونل‌ها و مسیرهای طولانی دچار اضطراب و استرس می‌شوند.

• ابتلا به اختلال استرس پس از سانحه یا (PTSD)؛ کسانی که تجربه تصادف داشته باشند یا شاهد تصادف دیگران باشند و عزیزان خود را در تصادفات رانندگی از دست داده باشند، ممکن است از رانندگی کردن یا حتی نشستن در ماشین بترسند.

• ابتلا به دیستیکی فوبیا یا ترس از تصادف؛ هیچکس از تصادف کردن و آسیب دیدن استقبال نمی‌کند ولی افرادی که به اختلال ترس از تصادف مبتلا هستند، از قرار گرفتن در موقعیت‌هایی که امکان زخمی شدن آن‌ها وجود دارد فرار می‌کنند.

• ابتلا به هودوفوبیا یا ترس از سفر؛ برخی افراد می‌توانند در محیط‌های آشنا رانندگی کنند ولی از رانندگی در محیط‌های جدید بسیار می‌ترسند.

• ترس از مواجهه با مراجع قدرت (پلیس)؛ تقریباً همه افراد از اینکه مورد خشم و سرزنش مراجع قدرت قرار بگیرند می‌ترسند؛ اما برخی افراد نسبت به این موضوع وحشت دارند، به همین خاطر از رانندگی می‌ترسند تا مبادا مورد برخورد پلیس قرار بگیرند. ممکن است فرد تمام قوانین راهنمایی و رانندگی را رعایت کند ولی همچنان بابت برخورد پلیس نگران باشد.

• واکنش منفی اطرافیان نسبت به رانندگی فرد؛ کسانی که والدینی سختگیر و کمال گرا دارند، با احتمال بالاتری به ترس از رانندگی مبتلا می‌شوند.

عواقب ابتلا به ترس از رانندگی

هنگامی که فرد به به فوبیای رانندگی دچار می‌شود، کیفیت زندگی او تحت تاثیر قرار می‌گیرد. به عبارت دیگر، کسی که به فوبیای رانندگی دچار می‌شود ممکن است شرایط زیر را تجربه کند:

• ممکن است برای رسیدن به محل کار، خرید یا حضور در رویدادهای اجتماعی دچار مشکل شود.

• سفر کردن برای دیدن خانواده، دوستان یا رفتن به تعطیلات می‌تواند در برخی موارد دشوار و گاهی غیر ممکن باشد.

• برخی از افراد حملات پانیک را تجربه می‌کنند که باعث احساس درد قفسه سینه، ضربان قلب تند و علائمی مانند حمله قلبی می شود؛ نگرانی‌های مداوم در مورد حملات پانیک نیز می‌تواند منجر به اختلال هراس شود که افراد در این وضعیت باید برای مدت طولانی از داروهای ضد اضطراب استفاده کنند.

روش های درمان ترس از رانندگی

اگر احساس می‌کنید شما یا یکی از اطرافیانتان در هنگام نشستن در ماشین یا رانندگی در آن دچار ترس و وحشت می‌شوید و این موضوع زندگی روزمره شما را تحت تاثیر قرار داده است، احتمالاً به اختلال ترس از رانندگی مبتلا شده‌اید.اختلال‌هایی مانند آمکسوفوبیا می‌توانند در صورت عدم درمان تشدید شوند. فرد ممکن است در این وضعیت انگیزه خود برای کار کردن را از دست بدهد و زمان کمتری را برای حضور در کنار عزیزان خود اختصاص دهد. در واقع ترس از رانندگی یا سوار شدن بر وسیله نقلیه می‌تواند تا حد زیادی استقلال و کیفیت زندگی شما را کاهش دهد. به همین خاطر آمکسوفوبیا باید درمان شود.

برای درمان این اختلال، ما در این بخش روش‌های زیر را معرفی می‌کنیم:

۱- وضعیت خود را شناسایی کنید.

ترس از رانندگی می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد؛ مانند استرس بالا، PTSD، ابتلا به انواع اختلالات اضطرابی و سایر شرایط سلامت روان. قبل از اینکه هر کسی بتواند ترس از رانندگی را درمان کند، باید مطمئن شود که چیزی که تجربه می‌کند واقعاً آمکسوفوبیا است.

۲- اطلاعات خود راجع‌به ترس از رانندگی افزایش دهید.

پس از شناسایی این بیماری، یادگیری در مورد این اختلال و نحوه تأثیر آن بر افکار، احساسات و رفتارها مفید است. این مرحله به این معنی نیست که فرد باید در فوبیا متخصص شود، اما آگاهی از این اختلال می‌تواند مسیر درمان را برای فرد راحت‌تر کند.

۳- ورزش و مدیتیشن را در برنامه روزانه خود قرار دهید.

اختلال های روانی و به ویژه فوبیا، اغلب ریشه در اضطراب دارند. به همین خاطر با انجام ورزش و تمرین‌های ذهن‌آگاهی و مدیتیشن می‌توانید سطح اضطراب را در بدن خود کنترل کنید و در موقعیت‌هایی که آمکسوفوبیا در شما به وجود می‌آید، بهتر بتوانید شرایط را کنترل کنید.

۴- برنامه غذایی سالم داشته باشید.

افرادی که به آموکسوفوبیا مبتلا هستند، باید از مصرف کافئین خودداری کنند و برای مدت طولانی گرسنه نمانند.

۵- دفترچه راهنمای ماشین را بخوانید و با رانندگان با تجربه صحبت کنید.

بسیاری از مواقع ترس و نگرانی افراد ناشی از عدم آگاهی آن‌ها نسبت موضوع است. با خواندن دفترچه راهنمای ماشین، اطلاعات خود را نسبت به آن افزایش دهید و با عملکرد آن آشنا شوید. 

۶- رانندگی کردن را تمرین کنید.

اگر می‌توانید پشت فرمان بنشینید و به میزان کمی نسبت به رانندگی کردن می‌ترسید، در کوچه‌های خلوت همراه با یک فرد صبور و همدل رانندگی کردن را تمرین کنید. به تدریج که احساس ترس و اضطراب کمتری را تجربه کردید، می‌توانید در مکان‌های شلوغ‌تر و بزرگ‌تر رانندگی کنید. همچنین برای این کار می‌توانید از مربی‌های با تجربه رانندگی کمک بگیرید.

۷- پیش از رانندگی، از مجهز بودن آن مطمئن شوید.

پیش از رانندگی در مسیرهای طولانی و جاده‌ها، از پر بودن باک بنزین، تنظیم بودن باد لاستیک‌های خودرو و وجود جعبه کمک‌های اولیه در ماشین مطمئن شوید. علاوه بر این، می‌توانید از اپلیکیشن‌های مسیریاب استفاده کنید.

۸- از تکنیک تصویرسازی ذهنی استفاده کنید.

هنگامی که به عنوان راننده یا مسافر در ماشین نشستید، پیش از حرکت آن چشمان خود را ببندید و نفس عمیق بکشید. سپس سعی کنید تمام مراحل رانندگی مثل بستن کمربند، روشن شدن ماشین، خارج شدن از پارکینگ، رانندگی امن و رسیدن به مقصد را در ذهن خود تصور کنید. تجسم این تصاویر باعث می‌شود مغز تصور کند این اتفاقات در واقعیت نیز اتفاق افتاده است و هنگام تجربه آن‌ها آرامش بیشتری را در اختیار خواهید داشت.

۹- هنگام حضور در ماشین به موسیقی آرامش بخش گوش دهید.

اگر حضور در ماشین شما را مضطرب و نگران می‌کند، می‌توانید با گوش دادن به یک موسیقی ملایم و آرامش بخش  احساسات منفی را در خود کاهش دهید.

اگر انجام روش‌های مطرح شده برای شما مفید نبود، حتماً به متخصص مراجعه کنید و از او کمک بگیرید. متخصصین سلامت روان در اغلب موارد از یکی از رویکردهای زیر کمک می‌گیرند:

۱- مواجهه درمانی یا درمان رویارویی

از هر ۱۰ نفری که برای درمان ترس از رانندگی به متخصص مراجعه می‌کنند و تحت درمان رویارویی قرار می‌گیرند، ۹ نفر بهبود پیدا می‌کنند. 

تکنیک‌های استفاده شده در این درمان عبارتند از

• تکنیک های تنفس و تمدد اعصاب
• مشاهده تصاویر یا فیلم‌هایی از موقعیت‌های مربوط به وسایل نقلیه 

سپس به تدریج شرایطی برای مراجع فراهم می‌شود تا بتواند در ماشین بنشیند.

۲- تکنولوژی واقعیت مجازی

تحقیقات نشان می‌دهد با استفاده از تکنولوژی واقعیت مجازی می‌توان شرایطی را برای فرد فراهم کرد تا حضور خود در یک وسیله نقلیه به عنوان راننده یا مسافر را تصور کند. با انجام این کار، به تدریج ترس فرد از رانندگی بهبود پیدا می‌کند.

۳- درمان شناختی-رفتاری یا CBT

بسیاری از درمانگران از رویکرد CBT همراه با مواجهه درمانی استفاده می کنند. مراجعینی که تحت درمان شناختی-رفتاری قرار می‌گیرند، یاد می‌گیرند که چگونه نحوه درک و واکنش خود را نسبت به موقعیت هایی که باعث ایجاد و تشدید علایم ترس از رانندگی می‌شود تغییر دهند.

۴- دارودرمانی

متخصصان در صورتی که تشخیص دهند فرد برای بهبود اختلال خود به دارو نیاز دارد، بسته به وضعیت او ممکن است از داروهای ضد اضطراب استفاده کنند.

۵- گروه درمانی

آن دسته از متخصصین سلامت روان که در درمان‌های خود از رویکرد گروه درمانی استفاده می‌کنند معتقدند افرادی که به ترس از رانندگی مبتلا می‌شوند می‌توانند تحت درمان‌های گروهی علایم بیماری خود را بهبود دهند. در جلسات گروه درمانی، افرادی که به آمکسوفوبیا مبتلا هستند تحت نظر یک رهبر (درمانگر) دور هم جمع می‌شوند و در یک فرایند همدلانه و پس از گذشت چند جلسه، تحت درمان قرار می‌گیرند.

سوالات رایج در مورد ترس از رانندگی

در چه شرایطی فرد بیشتر از رانندگی می‌ترسد؟

قرار گرفتن در برخی موقعیت‌ها می‌تواند محرکی برای ابتلا به اختلال ترس از رانندگی باشد. مانند

• رانندگی و نشستن در هر نوع وسیله نقلیه اعم از ماشین، قطار، مترو، اتوبوس، قایق یا هواپیما
• تصور رانندگی و نشستن در وسیله نقلیه یا مشاهده آن از نزدیک یا در تلویزیون 

در چه زمان باید برای درمان فوبیای رانندگی به متخصص مراجعه کرد؟

اگر برای حداقل ۶ ماه است که زمانی که در خودرو یا نزدیک آن هستید احساس وحشت می‌کنید و علایم ترس یا اضطراب را در خود مشاهده می‌کنید که با خطر واقعی مطابقت ندارد و همچنین این موضوع باعث می شود در کار، رویدادهای اجتماعی و زندگی شما چالش‌هایی جدی به وجود بیاید، به احتمال زیاد به اختلال ترس از رانندگی مبتلا شده‌اید و باید برای درمان به متخصص مراجعه کنید.

چه افرادی بیشتر در معرض ابتلا به اختلال ترس از رانندگی قرار دارند؟

افرادی که به انواع اختلالات اضطرابی مبتلا هستند و والدینی سختگیر و کمالگرا دارند بیشتر در معرض ابتلا به اختلال ترس از رانندگی قرار دارند. علاوه بر این، کسانی که تجربه تصادفات رانندگی را دارند نیز با احتمال بالاتری به آمکسوفوبیا مبتلا می‌شوند.

آیا ترس از رانندگی قابل درمان است؟

بله. ولی از آنجایی که این اختلال می‌تواند جنبه‌های مختلفی را پوشش دهد، در اغلب موارد درمان آن بدون کمک گرفتن از متخصص امکان پذیر نیست.

ترس از رانندگی؛ اختلالی فراگیر و تاثیرگذار

ترس از رانندگی اختلالی است که می‌تواند افراد زیادی را درگیر کند. این اختلال عملکرد زندگی افراد مبتلا را تحت تاثیر قرار می‌دهد. در حالت‌های شدیدتر، گاهی آنقدر این ترس زیاد است که می‌تواند منجر به بروز حملات پانیک شود. به همین خاطر افرادی که از حضور در ماشین و رانندگی با وسایل نقلیه می‌ترسند،‌ باید برای بهبود وضعیت روان خود اقدام کنند. ما در این مقاله تلاش کردیم تا شما را با اختلال ترس از رانندگی آشنا کنیم. اگر احساس کردید شما یا اطرافیانتان به این اختلال مبتلا شده‌اید، با انجام تمرین‌های بیان شده و مراجعه به متخصصین سلامت روان، در بهبود کیفیت زندگی خود گامی مهم و موثر بردارید.