کلاستروفوبیا یا تنگناهراسی نوعی اختلال اضطرابی است که فرد، ترس غیرمنطقی از نداشتن راه فرار یا قرار گرفتن در مسیر بسته دارد؛ این احساس برای افراد می‌تواند منجر به حمله پانیک شود. محرک‌های این احساسات برای افراد، شامل قرار گرفتن در داخل آسانسور، یک اتاق کوچک بدون پنجره یا حتی حضور در هواپیما باشد. برخی افراد نیز گزارش کرده‌اند که پوشیدن لباس‌های یقه تنگ می‌تواند باعث ایجاد احساس کلاستروفوبیا شود. در ادامه به بررسی تنگناهراسی و روش‌های درمان آن می‌پردازیم.
حقایقی در مورد کلاستروفوبیا
- کلاستروفوبیا زمانی که برخی از افراد در یک فضای کوچک قرار می‌گیرند، ایجاد می‌شود.
- تنگناهراسی می‌تواند منجر به احساس وحشت در افراد شود.
- علل تنگناهراسی ممکن است شامل شرطی‌سازی شدن ذهن و عوامل ژنتیکی باشد.
کلاستروفوبیا چیست؟
کلاستروفوبیا ترس از یک مکان بسته است که فرار از آن دشوار یا غیرممکن است. کلمه claustrophobia از کلمه لاتین claustrum به معنای “بسته در مکان” و کلمه یونانی phobos به معنای ترس گرفته شده است. افراد مبتلابه کلاستروفوبیا تمام تلاش خود را می‌کنند تا از فضاهای کوچک و موقعیت‌هایی که باعث وحشت و اضطراب آن‌ها می‌شود دوری کنند. آن‌ها ممکن است از رفتن به مکان‌هایی مانند مترو اجتناب کنند و ترجیح می‌دهند به جای آسانسور از پله‌ها استفاده کنند؛ حتی اگر طبقات زیادی در ساختمان وجود داشته باشد.
علائم بیماری تنگناهراسی
یک روانشناس یا روان‌پزشک از بیمار در مورد علائمش می‌پرسد؛ تشخیص کلاستروفوبیا ممکن است در طول مشاوره در مورد یک موضوع دیگر مرتبط با اضطراب ظاهر شود؛ درنتیجه کارهایی وجود دارند که روانشناس در این شرایط انجام خواهد داد:
- توضیحی در مورد علائم و آنچه آن‌ها را تحریک می‌کند از بیمار درخواست می‌کند.
- سعی می‌کند مشخص کند علائم چقدر شدید هستند.
- یک پرسشنامه کلاستروفوبیا برای کمک به شناسایی علت اضطراب ارائه می‌کند.
برای تشخیص فوبیایی مانند کلاستروفوبیا، باید معیارهای خاصی وجود داشته باشند. این معیارها عبارت‌اند از:
- ترس مداوم، غیرمنطقی یا بیش‌ازحد ناشی از حضور یا پیش‌بینی یک موقعیت خاص
- واکنش اضطرابی هنگام قرار گرفتن در معرض محرک
- حمله پانیک در بزرگ‌سالان یا کودکان
- به‌کارگیری تدابیری برای اجتناب از قرار گرفتن در موقعیت ترسناک
- واکنش، انتظار یا اجتناب فرد در زندگی روزمره برای مواجهه با شرایطی که باعث ناراحتی قابل‌توجهی در فرد می‌شوند
- فوبیا برای مدتی، معمولا 6 ماه یا بیشتر، ادامه داشته باشد.
علائم تنگناهراسی و روش درمان تنگناهراسی
کلاستروفوبیا یک اختلال اضطرابی است و معمولا در دوران کودکی یا نوجوانی ظاهر می‌شود. در این شرایط قرار گرفتن در یک فضای بسته یا فکر کردن به آن می‌تواند باعث ترس از ناتوانی در تنفس صحیح، کمبود اکسیژن و ناراحتی از محدود شدن شود. هنگامی‌که سطح اضطراب به سطح معینی می‌رسد، ممکن است فرد شروع به تجربه علائم زیر کند:
- عرق کردن و لرز
- تسریع ضربان قلب و فشارخون بالا
- سرگیجه، غش و سبکی سر
- دهان خشک
- تنفس بیش از حد
- گرگرفتگی
- لرزش و احساس نگرانی شدید
- حالت تهوع
- سردرد
- بی‌حسی
- احساس خفگی
- احساس سفتی در قفسه سینه، درد قفسه سینه و مشکل در تنفس
- سردرگمی یا سرگردانی
- ترس از آسیب یا بیماری
تنگناهراسی در چه جاهایی به وجود می‌آید؟
لزوما فضاهای کوچک نیستند که باعث اضطراب در افراد تنگناهراس می‌شوند، بلکه ترس از اینکه در صورت محدود شدن در آن ناحیه چه اتفاقی برای فرد می‌افتد، موجب اضطراب می‌شود و به همین دلیل است که فرد از کمبود اکسیژن می‌ترسد. نمونه‌هایی از فضاهای کوچک که می‌توانند باعث اضطراب در افراد تنگناهراس شوند عبارت‌اند از:
- آسانسور یا رختکن در فروشگاه‌ها
- تونل‌ها و زیرزمین‌ها
- قطارها و مترو
- درهای چرخان
- هواپیماها
- توالت‌های عمومی
- خودروها، به‌خصوص آن‌هایی که دارای قفل مرکزی هستند
- مناطق شلوغ
- برخی از اتاقک‌های موجود در بیمارستان‌ها
- اتاق‌های قفل‌شده یا اتاق‌هایی با پنجره‌هایی که باز نمی‌شوند
واکنش‌های افراد مبتلا به کلاستروفوبیا
واکنش‌های افراد مبتلا به کلاستروفوبیا عبارتند از:
- هنگام ورود به اتاق، خروجی‌ها را بررسی می‌کنند و نزدیک آن‌ها می‌مانند
- وقتی همه درها بسته هستند احساس اضطراب می‌کنند
- در یک مهمانی شلوغ نزدیک در می‌مانند
- پرهیز از رانندگی یا مسافرت درزمانی که احتمال شلوغی ترافیک وجود دارد
درمان تنگناهراسی
درمان‌ها برای این فوبیا می‌تواند به کاهش قدرت محرک‌ها به فرد کمک کنند؛ پس از تشخیص، روانشناس ممکن است یک یا چند گزینه درمانی را توصیه کند. درمان اغلب حدود 10 هفته و دو بار در هفته انجام می‌شوند؛ با درمان مناسب، می‌توان بر کلاستروفوبیا غلبه کرد.
درمان شناختی رفتاری (CBT)
هدف این است که ذهن بیمار مجددا آموزش داده شود تا دیگر از مکان‌هایی که از آن‌ها می‌ترسد احساس خطر نکند و ممکن است این درمان شامل قرار دادن بیمار در فضاهای کوچک باشد تا به او برای مقابله با اضطراب کمک‌کننده باشد.
دارودرمانی
داروهای ضدافسردگی می‌توانند به مدیریت علائم مربوطه کمک کنند، اما مشکل اساسی را حل نمی‌کنند.
تمرینات تمدد اعصاب و تجسم
تنفس عمیق، مدیتیشن و انجام تمرینات آرامش‌بخش عضلات می‌تواند به مقابله با افکار منفی و اضطراب کمک کند.
داروهای جایگزین یا مکمل
برخی مکمل‌ها و محصولات طبیعی ممکن است به بیماران در مدیریت اضطراب کمک کنند.
نکاتی برای مقابله با کلاستروفوبیا
استراتژی‌هایی که می‌توانند به افراد در مقابله با کلاستروفوبیا کمک کنند عبارت‌اند از:
- در صورت وقوع حمله در جای خود بمانید در صورت رانندگی به کنار جاده بزنید و منتظر بمانید تا علائمتان رفع شوند
- به خود یادآوری کنید که افکار و احساسات ترسناک از بین خواهند رفت
- تلاش برای تمرکز روی چیزی که تهدیدکننده نیست.
- عمیق نفس بکشید و در هر نفس تا سه بشمارید
- با یادآوری اینکه این ترس واقعی نیست، احساس ترس را به چالش بکشید
- تجسم نتایج و تصاویر مثبت
استراتژی‌های طولانی‌مدت ممکن است شامل پیوستن به کلاس یوگا، انجام یک برنامه ورزشی، یا ماساژ آروماتراپی برای کمک به مقابله با استرس باشند.
علل ایجاد تنگناهراسی
تجربه گذشته یا دوران کودکی اغلب محرکی است که باعث می‌شود فرد فضاهای کوچک را با احساس وحشت یا خطر قریب‌الوقوع مرتبط کند. تجربیاتی که می‌توانند این اثر را داشته باشند ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- به دام افتادن در یک مکان بسته
- مورد آزار و اذیت قرار گرفتن در کودکی
- جدا شدن از والدین یا دوستان هنگام حضور در یک منطقه شلوغ
- داشتن یک والدین مبتلا به کلاستروفوبیا
ترومای تجربه‌شده بر توانایی فرد برای مقابله منطقی با وضعیت مشابه در آینده تأثیر می‌گذارد.
اعتقاد بر این است که ذهن فرد فضای کوچک یا منطقه محدود را با احساس خطر مرتبط می‌کند؛ سپس بدن بر این اساس واکنش نشان می‌دهد.
