افسردگی چیست؟ علل، علائم و راه درمان افسردگی

افسردگی اختلالی رایج در جامعه است که به واقعیتی ناخوشایند از زندگی ما تبدیل شده‌ است. هر کدام از ما در برهه‌های مختلف زندگی در مواجهه با شرایط گوناگون، دچار افسردگی می‌شویم. این اختلال معمولا در اثر فشارهای عصبی و تلخ‌کامی‌هایی که در زندگی رخ می‌دهند، گریبان‌گیر برخی از افراد می‌شود. در این مقاله به طور کامل درباره افسردگی،‌ علل،‌ علائم و راه‌های درمان آن توضیح می‌دهیم.

افسردگی چیست؟

افسردگی در واقع یک اختلال خلقی و روانی است. این اختلال با احساس غم و ناراحتی همیشگی و ممتد همراه است. احساس بی‌علاقگی و بی‌حوصلگی در این اختلال، ممکن است تا جایی ادامه پیدا کند که فرد از فعالیت‌ها وزندگی روزمره خود نیز جا بماند.

افسردگی را می‌توان شایع‌ترین نوع اختلالات روان‌پزشکی معرفی کرد که احتمال ابتلای زنان به آن، بیشتر از مردان است. در حالت عادی احساساتی نظیر غم، اندوه و ناراحتی ممکن است در طول زندگی هر شخص به دلایل مختلفی برانگیخته شوند و جای هیچ‌گونه نگرانی از این بابت نیست؛ اما اگر برانگیختگی این احساسات به صورت مداوم و همیشگی باشد، پای افسردگی در میان خواهد بود.

قبل از اینکه بخواهیم علائم افسردگی را بشناسیم، باید با خود این بیماری آشنا شویم. افسردگی در واقع یک بیماری خاموش بوده که رفته‌رفته می‌تواند تأثیرات بسیار مخرب و وحشتناکی را بر روی زندگی انسان بگذارد. در واقع افسردگی یک حالت خلقی است که در آن فرد همواره احساس ناراحتی، بی‌علاقگی و بی‌حوصلگی ممتد دارد.این اختلال به هیچ عنوان ربطی به سن و جنسیت نداشته و می‌تواند هرکسی را به خود درگیر کند.

درمان افسردگی در کوتاه‌مدت امکان‌پذیر نبوده و برای نتیجه‌گیری بیشتر و بهتر، نیاز به مشاوره فردی طولانی‌مدت و مراقبت‌های اصولی نیاز دارد. برای تشخیص افسردگی نیاز است که علائم آن در فرد دیده شود. در همین راستا در بخش بعدی به بررسی شایع‌ترین علائم افسردگی می‌پردازیم.

شایع‌ترین علائم افسردگی

همان‌طور که اشاره کردیم علائم افسردگی در هر فرد می‌تواند متفاوت با فرد دیگر باشد، اما ما در این قسمت به شایع‌ترین علائم آن می‌پردازیم که در اکثر افراد مبتلا به افسردگی وجود دارند.

1. احساس ناراحتی، غم و پوچی

احساس غم و پوچی به دلایل مختلف مانند دیدن یک فیلم درام، گوش دادن به یک موسیقی ناراحت‌کننده و … ممکن است در هر شخصی برانگیخته شود که طبیعتا این موضوع مسئله مهمی نیست. افرادی که مبتلا به افسردگی هستند به‌صورت دائمی از این احساسات رنج می‌برند. می‌توان گفت غم و ناراحتی یک احساس روزمره در آن‌هاست و تبدیل به یک عادت برایشان شده است. این افراد امید بسیار کمی به آینده دارند و همواره فردای خود را تیره و تار می‌بینند.

2. تغییر اشتها؛ کم خوری یا پرخوری

کاهش اشتها و به دنبال آن کاهش وزن و یا افزایش اشتها و افزایش وزن از شایع‌ترین نشانه‌های افسردگی هستند که در فرد مبتلا قابل‌مشاهده هستند. چنانچه در یک بازه زمانی کوتاه، تغییرات وزنی بیشتر از 5 درصد وزن شخص باشد، باید سایر علائم نیز در او مورد بررسی قرار گرفته تا سریعا روند درمان آغاز شود.

3. اختلال در خواب

همه ما روزهایی دچار کم‌خوابی یا پرخوابی شده‌ایم، برای مثال در طول یک هفته پرکار، به احتمال زیاد تایم خواب ما کمتر خواهد شد و در عوض در روزهای آخر هفته برای رفع خستگی ساعت بیشتری می‌خوابیم. در صورتی که اختلال در خواب دائمی باشد و فرد از خواب آرام و باکیفیت محروم شود؛ ردپای افسردگی دیده خواهد شد.

اینکه فرد نتواند به‌خوبی بخوابد و یا اینکه از پرخوابی رنج ببرد، نشان‌دهنده عدم آرامش فکری در اوست که می‌تواند ناشی از افسردگی باشد. این اختلال باعث کم شدن انرژی فرد شده و بر روی ابعاد مختلف زندگی او تأثیر می‌گذارد. اختلال در خواب و افسردگی رابطه علت و معلولی داشته و تشدید شدن هر کدام، باعث بیشتر شدن دیگری خواهد شد. پس در صورت مشاهده این علائم سریعا به دنبال راهی برای درمان آن بگردید

4. کاهش تمرکز

یکی دیگر از شایع‌ترین علائم افسردگی کاهش تمرکز است. فرد مبتلا همواره از افکار سمی و ذهن آشفته رنج می‌برند. این عوامل باعث می‌شود که فرد نتواند به‌خوبی تمام حواس خود را روی یک موضوع مشخص متمرکز کند. در این حالت افکار او پرش داشته و باعث می‌شوند که نتواند از پس کارها و فعالیت‌هایی که نیاز به تمرکز حواس بالا دارند به خوبی بربیاید.

5. داشتن افکار خطرناک مانند خودکشی

هنگامی که این اختلال پیشرفته و حاد می‌شود، اغلب احساس خودکشی در فرد بیشتر از حالت معمولی حس می‌شود. همان‌طور که گفتیم وقتی فردی مبتلا به افسردگی می‌شود، کیفیت زندگی او به میزان قابل‌توجهی افت می‌کند، در این حالت او ممکن است دچار مشکلات فیزیکی نیز بشود و از دردهای جسمی نیز رنج ببرد.

زمانی که بیماری به این مرحله رسیده و تا این حد پیشروی می‌کند، فرد راهی به جز مرگ برای رهایی از عذاب‌های خود پیدا نمی‌کند و در خیال خود مرگ را پایان تمام رنج های خود می‌داند. درمان بیماری در این موقعیت بسیار حیاتی بوده و باید به یک روان‌پزشک حاذق و ماهر مراجعه کرد تا بتواند امید به زندگی را به فرد دوباره برگرداند.

6. کاهش چشمگیر اعتماد به نفس

یکی دیگر از علائم افسردگی در افراد، کمبود اعتماد به نفس است. افرادی که از این بیماری رنج می‌برند اغلب قادر به دیدن نقاط قوت و ویژگی‌های مثبت خود نبوده و همواره از خود ایراد می‌گیرند. این افراد در ذهن خود افکاری نظیر اینکه من یک بازنده هستم را پرورش می‌دهند و اعتماد به نفس خود را به صورت کامل از بین می‌برند.

7. بروز دردهای جسمی

افسردگی یک اختلال روانی است که در صورت پیشرفت، می‌تواند سلامتی جسمی فرد را نیز به خطر بیندازد. گاهی اوقات ممکن است نشانه‌های این اختلال به صورت دردهای جسمی مختلف بروز پیدا کنند. بسیاری از افرادی که مبتلا به این بیماری هستند همواره از کمردرد، سردرد، معده درد و سایر دردهای این‌چنینی رنج می‌برند، غافل از اینکه بدانند سرچشمه این دردها، افسردگی و اضطراب آن‌هاست.

از دیگر علائم افسردگی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• نداشتن میل و علاقه به انجام کارهای روزانه

• خستگی زیاد و نداشتن انرژی

• احساس ناتوانی و ناامیدی شدید

• تاب‌آوری و آستانه تحمل پایین

• خلق پایین

• احساس گناه

انواع افسردگی

1. افسردگی اساسی یا بالینی

اختلال افسردگی اساسی، شدیدترین نوع افسردگی و از انواع رایج آن است. تشخیص این در افراد، تداوم ۵ علائم در مدت زمان حداقل دو هفته لازم است. 9 علائم تشخیص افسردگی اساسی را در ادامه نوشته‌ایم.

1. داشتن خلق افسرده در بیشتر روز
2. کم شدن محسوس علاقه نسبت به فعالیت‌های لذت‌بخش گذشته
3. کاهش و افزایش وزن و اشتها
4. اختلال در خواب
5. سراسیمگی «نگرانی که با رفتار عصبی نشان داده می‌شود» و کندی روانی: این ویژگی باید توسط دیگران قابل مشاهده باشد و احساس خستگی ذهنی از سمت خود فرد کافی نیست.
6. احساس بی‌ارزش بودن و احساس گناه بیش از حد
7. خستگی زیاد و نداشتن انرژی
8. کاهش تمرکز و افزایش دودلی
9. افکار مداوم درباره مرگ و خودکشی و اقدام به خودکشی بدون داشتن برنامه قبلی برای آن «منظور افکار مداوم در رابطه با ترسیدن از مرگ نیست»

توجه کنید که این علائم باید هر روز وجود داشته باشند و در عملکرد شغلی و تحصیلی و … اختلال ایجاد کنند. همچنین هیچکدام از علائم نباید به خاطر بیماری دیگری مثل اسکیزوفرنی و … باشد.

2. افسردگی مانیک یا دوقطبی

اختلال دو قطبی باعث ایجاد دو دوره شیدایی و افسردگی در فرد می‌شود؛ یعنی افراد دارای این اختلال گاهی خوشحالی و شادی بسیار زیادی تجربه می‌کنند و گاهی بسیار غمگین می‌شوند. فرد باید حدود ۷ روز حالت‌های شیدایی را تجربه کند و قبل یا بعد از علائم ناراحتی و کمبود انرژی را نشان دهد. این دوره‌ها باید به شکل مستمر ادامه پیدا کنند. البته توجه کنید که تجربه شادی و غم عادی با اختلال دوقطبی بسیار متفاوت است.

3. افسردگی بارداری و افسردگی پس از زایمان

برخی از زنان ممکن است در دوران بارداری و پس از زایمان دچار افسردگی شوند که شدت آن از تجربه غم و افسردگی عادی کمی بیشتر است. کمبود خواب،‌ تغییرات هورمونی و مشکلات جسمی می‌تواند باعث این مسئله شود. این مسئله مراقبت از خود،‌ انجام کارهای روزانه و مراقبت از نوزاد برای آن‌ها کار بسیار سختی شود.

4. افسردگی فصلی

برخی از افراد به خصوص زنان و جوانان، با آمدن فصل پاییز و  زمستان و کوتاه شدن روزها، ممکن است علائم افسردگی را تجربه کنند. این افراد معمولاً‌ در فصل زمستان احساس غم و ناامیدی بیشتری دارند.

5. افسردگی مداوم

افراد مبتلا به اختلال افسرده‌خویی یا افسردگی مداوم، در مدت زمان طولانی احساس غم، ناامیدی و کمبود انرژی دارند، به طوری که انگار شخصیت خود آن‌ها به این شکل است. تشخیص این افسردگی خفیف اما مزمن، نیاز به تداوم علائم در طول دو سال دارد. افسردگی مداوم در زندگی و عملکرد فرد اختلال ایجاد می‌کند و گاهی آزاردهنده‌تر از افسردگی اساسی می‌شود.

6. ملال پیش از قاعدگی

اختلال ملال پیش از قاعدگی شکل شدید سندروم پیش از قاعدگی یا PMS است که بیشتر شامل نشانه‌های روانی است. این نشانه‌ها بعد از تخمک‌گذاری شروع و بعد از دوره پریود تمام می‌شوند.

دلایل افسردگی چیست؟

بروز افسردگی ممکن است دلایل مختلفی داشته باشد. برخی از دلایل افسردگی را در ادامه نوشته ایم.

• مشکلات و شرایط سخت و استرس‌زا
• داشتن سابقه افسردگی در خانواده
• تروماها و آسیب‌های دوران کودکی
• مشکلات خانوادگی
• بیماری‌های جسمی طولانی
• مصرف مواد مخدر و الکل
• تغذیه و خواب نامناسب
• کمبود ویتامین در بدن
• مصرف بعضی داروها

درمان افسردگی چگونه است؟

برای تشخیص افسردگی راه یکسانی وجود ندارد اما معمولاً‌متخصصین سوالاتی درباره سبک زندگی و افکار و احساساتی که تجربه می‌کنید،‌ می‌پرسند. در برخی مواقع، از شما می‌خواهند معاینه جسمی نیز داشته باشید. برای مثال از آنجایی که کمبود ویتامین D یا B12 می‌توانند باعث ایجاد علائمی مانند افسردگی شود،‌ در صورت لزوم مشاور از شما می‌خواهد که آزمایش خون بدهید تا این موضوع مشخص شود.

بعد از تشخیص،‌ مشاور با توجه به شرایط و شدت آن، فرایند درمان را شروع می‌کند. افسردگی خود به خود درمان نمی‌شود و به محض تشخیص بروز علائم، باید برای درمان به مشاور مراجعه کرد. روش‌های درمانی مختلفی برای این این اختلال وجود دارد که در ادامه آن‌ها را به شکل جداگانه بررسی خواهیم کرد. روش‌های مختلفی برای درمان این اختلال وجود دارد که در ادامه تعدادی از آن‌ها را معرفی می‌دهیم.

• روان‌درمانی فردی
• روش شناختی رفتاری
• رفتار درمانی
• دارو درمانی

یکی از بهترین درمان‌ها برای افسردگی، استفاده از روان‌درمانی و دارو کنار یکدیگر است.  باید توجه داشته باشید که مصرف خودسرانه دارو نه تنها مفید نخواهد بود، بلکه خسارت‌های جبران‌ناپذیری را نیز به دنبال خواهد داشت.

برای پیشگیری از افسردگی و بهبود سبک زندگی چه کاری انجام دهیم؟

پیشگیری از افسردگی امکان‌پذیر نیست اما انجام برخی کارها و بهبود سبک زندگی می‌تواند احتمال ابتلا به آن را کاهش دهد. در ادامه به تعدادی از این موارد اشاره می‌کنیم:

• به اندازه کافی بخوابید و ساعت خواب منظم داشته باشید.
• روزانه و به شکل منظم ورزش کنید.
• ارتباطات سالم با دیگران برقرار کنید و زمانی را به معاشرت کردن اختصاص دهید.
• تغذیه مناسب داشته باشید.
• از محیط‌ها و افراد استرس‌زا و سمی دوری کنید.
• درمان بیماری‌های جسمی و روانی خود را پیگیری کنید.
• از مصرف مواد مخدر و نوشیدن بیش از اندازه مشروبات الکلی خودداری کنید.
• کشیدن سیگار را ترک کنید.

مشاوره افسردگی

افسردگی یکی از بیماری‌های روحی و روانی است که به هیچ عنوان نباید آن را دست‌کم گرفت این بیماری انواع و شدت‌های مختلفی دارد. نوع خفیف آن ممکن است با چند جلسه روان‌درمانی به کلی درمان شود؛ ولی برای درمان نوع پیشرفته و حاد آن نیاز به روان‌درمانی طولانی‌مدت و مصرف دارو زیر نظر پزشک دارد.

متاسفانه گاهی می‌بینیم ساده انگاری برخی از اختلالات روانی مانند افسردگی،‌ افراد را در موقعیت‌های زندگی ناکام می‌گذارد. از طرفی بی‌توجهی به اختلالاتی مانند افسردگی ممکن است عواقب خطرناکی را به دنبال خواهد داشت.به همین دلیل بعد از بروز علائم، بهتر است به مشاور مراجعه کنید و تنها به درمان‌های خانگی اکتفا نکنید.