استرس یا فشار روانی؛ عوارض و روش های درمان استرس

یکی از نشانه‌های روحی که همه‌ی افراد آن را در انواع مختلفی از موقعیت‌ها تجربه خواهند کرد، استرس است‌. عوارض مخربی که اضطراب خیلی زیاد بر روی اجزای بدن و روحیه هر فرد می‌گذارد باعث شده کسب اطلاعات درباره‌ی این حالت اهمیت زیادی داشته باشد. بنابراین تا حد ممکن همه‌ی انسان‌ها باید درباره‌ی استرس و روش‌هایی که برای رفع آن وجود دارند، دانستنی‌های خود را بالا ببرند. در این مقاله سعی شده است که تعریفی جامع از استرس بیان شود و عوارض و روش‌های درمان آن نیز در اختیار شما قرار بگیرد.

استرس چیست؟

یک هیجان یا حالت خلقی منفی که در اثر آن علائمی رفتاری، جسمانی، شناختی و عاطفی به وجود می‌آید، با نام استرس شناخته می‌شود‌. این هیجان حالتی طبیعی است که در همه‌ی افراد رخ می دهد و در واقع همه‌ی انسان‌ها آن را تجربه خواهند کرد‌.

استرس در موقعیت‌های مختلفی که می‌توان نسبت به آن‌ها واکنش نشان داد، در بدن ایجاد می‌شود. موقعیت‌هایی مانند چالش‌های جدید در زندگی، ایجاد تغییرات، افتادن اتفاقی غیر منتظره و بیشتر مسائلی که افراد بر روی آن‌ها تسلط کافی را ندارند، استرس‌زا هستند‌. هم‌چنین هنگامی که انسان در برخورد با فشارهای روحی و روانی به مشکل بر می‌خورد، احساس ناتوانی می‌کند؛ بنابراین استرس و فشارهای روانی بر او غلبه خواهند کرد‌.

نشانه‌ها و عوارض استرس

بعد از قرار گرفتن در یک موقعیت ناگهانی و یا چالش برانگیز فشارهای روحی و روانی به فرد وارد می‌شوند. اعضای بدن در واکنش به این فشارها و برای مقابله با آن‌ها از خودشان یک سری هورمون ترشح کرده و سعی می‌کنند عوامل استرس‌زا را از بین ببرند.

کورتیزول ، اپی نفرین و نوراپی نفرین هورمون‌هایی هستند که در این مواقع در سطح بالایی تولید می‌شوند. در پی تولید این هورمون‌ها نشانه‌هایی مانند افزایش فشار خون، افزایش ضربان قلب، تند شدن تنفس، عرق کردن زیاد، کند شدن سیستم گوارشی، افزایش هوشیاری و..‌‌. در بدن بروز می‌کنند‌. بعد از زیاد شدن ترشح هورمون‌ها و علائم آن‌ها فرد دچار عوارضی بیماری‌زا می‌شود. این عوارض عبارتند از:

• فشار خون بالا
• گریه‌های مکرر 
• ناراحتی اعصاب و روان
• عصبانیت‌های مکرر و بی دلیل
• بیماری‌های قلبی
• اضطراب و افسردگی 
• دیابت نوع ۲
• اختلالاتی مانند اختلال روان‌تنی 
• کمبود وزن یا افزایش وزن غیر عادی

روش‌های کنترل و مدیریت استرس

بهتر است قبل از ایجاد بیماری‌های مختلف که منشا آن‌ها استرس است، به دنبال راه‌حل‌هایی برای کنترل آن باشید‌. روش‌ها و فعالیت‌هایی وجود دارند که می‌توانند هيجانات درونی را کاهش داده و از ایجاد فشارهای روانی جلوگیری کنند‌. در ادامه تعدادی از این روش‌ها بررسی می‌شوند:

• ورزش کنید

انجام فعالیت بدنی و تحرک سیستم بدن را قوی کرده و میزان استرس شما را تا حد زیادی کاهش می‌دهد. هم‌چنین اختلالات حافظه را کم می‌کند تا در آینده بیماری‌هایی مانند آلزایمر شما را تهدید نکنند.

• کافئین و الکل مصرف نکنید

خوردن نوشیدنی‌های کافئین‌دار و الکل‌ها باعث می‌شود میزان اضطراب افزایش یابد. بنابراین با کاهش مصرف و یا حذف این نوشیدنی‌ها به کاهش استرس خود کمک می‌کنید.

• تغذیه مناسب داشته باشید

وقتی مواد غذایی را با برنامه و بر اساس اهمیت آن‌ها مصرف کنید، سیستم ایمنی بدنتان بهبود یافته و قوی‌تر می‌شود. بنابراین هنگام بروز هيجانات و فشارهای روانی، سلامت سیستم ایمنی بدن شما حفظ خواهد شد. توجه داشته باشید که خوردن بیش از اندازه و یا کاهش خورد و خوراک از نشانه‌های اضطراب بوده و باعث ایجاد بیماری‌های مختلف می‌شود. سعی کنید تغذیه خود را در حد متعادل نگه دارید.

• برنامه ریزی داشته باشید

هنگامی که کارهای خود را دسته بندی کرده و آن‌ها را اولویت‌بندی می‌کنید، همه‌ی برنامه‌ها منظم پیش می‌روند. بنابراین شما ابتدا کارهای مهم‌تر را انجام می‌دهید و سپس با آرامش خاطر بیشتری روز خود را به پایان می‌رسانید. 

• مدیتیشن انجام دهید

در مدیتیشن، یوگا و ماساژ تعداد تنفس زیادی انجام می‌شود. هنگامی که تنفس افزایش یابد ضربان قلب کم می‌شود‌. بنابراین استرس از بدن دور شده و آرامش جای آن را می‌گیرد. 

برای اطلاعات بیشتر،‌ مقاله روش‌های درمان استرس بدون دارو را مطالعه کنید.

روش‌های درمان استرس

با اینکه وجود استرس برای انجام برخی از کارها و ادامه‌ی زندگی اهمیت دارد اما فشارهای روانی ناشی از افزایش بی‌دلیل آن باعث بروز بسیاری از مشکلات می‌شود. با افزایش عوارض ناشی از اضطراب باید به دنبال راه‌حل‌هایی برای درمان این بیماری روحی باشید. روش‌های درمان عبارتند از:

• مراجعه به مشاوره

در درجات پایین‌تر استرس صحبت کردن و بیان احساسات برای یک فرد مناسب می‌تواند چاره‌ساز باشد. اگر بتوانید در مشاوره فردی عامل اضطراب خود و نگرانی‌هایی که دارید را برای روانشناس توضیح دهید، احساس سبکی خواهید کرد و روز به روز فشارها از روی شما برداشته می‌شوند. توجه کنید که میزان همکاری شما در این زمینه و صمیمیتی که بین شما و مشاور ایجاد می‌شود در کاهش استرس نقش خواهند داشت. در غیر این صورت نتیجه‌ای حاصل نخواهد شد.

• مراجعه به روانپزشک

اگر میزان اضطراب در شما به حدی زیاد شود که به خود شما و اطرافیان آسیب برساند، باید هر چه زودتر به مراکز درمان و پزشک مخصوص مراجعه کنید‌. در این زمان با به کارگیری برخی از روش‌ها و تجویز قرص سعی می‌کنند استرس شما را کاهش دهند‌. یکی از این روش‌ها، درمان CBT  است‌. در این روش با بعضی ترفندها طرز فکر شما را نسبت به موقعیت‌های اضطراب آور تغییر داده و سطح هيجانات را کاهش می‌دهند. تصویرسازی فضای امن و تکنیک شناختی از دیگر روش‌های رفع استرس هستند.

جمع بندی 

نکته‌ای که در هنگام احساس استرس و اضطراب باید به آن توجه کنید این است که همه‌ی افراد این موقعیت را درک می‌کنند و به نوعی لازمه‌ی زندگی است‌‌. با این حال افزایش بیش از اندازه این حالت و بروز برخی از علائم نشان از وجود یک اختلال روحی است. شما در ابتدا باید استرس خود را کنترل کنید و اگر در این زمینه ناتوان بودید، هرچه سریع‌تر نسبت به درمان آن اقدام کنید. در غیر این صورت ممکن است به انواع مختلفی از بیماری‌های روحی و جسمی مبتلا شوید.