احتمالا شما هم با جملاتی مثل «خودتان را باور کنید» یا «عزت نفس بالا مساوی است با موفقیت کامل» و چیزهایی مانند این‌ها روبه‌رو شده‌اید اما مانند بقیه جمله‌های انگیزشی گذری از آن عبور کرده‌اید. درست است که عزت نفس قرار نیست مانند معجزه زندگی آدم‌ها را تغییر دهد اما می‌تواند نقش بسیار مهمی در موفقیت و رضایت از زندگی داشته باشد. سوال این است که برای افزایش عزت نفس خود باید چه کاری انجام دهیم؟
در این مقاله می‌خواهیم به طور کامل درباره راه‌های افزایش عزت نفس توضیح دهیم اما ابتدا باید با مفهوم عزت نفس به درستی آشنا شویم تا بتوانیم برای افزایش و تقویت آن اقدام کنیم.
عزت نفس چیست؟
عزت نفس مفهومی پیچیده، جامع و غیر قابل لمس و بسیار عمیق‌تر و پیچیده‌تر از اعتماد به نفس است. ناتانیل برند نویسنده کتاب روانشناسی عزت نفس معتقد است عزت نفس منزلتی است که نزد خود کسب می‌کنیم. از نظر او عزت نفس یعنی سلامت ذهن و مهم‌ترین ملاک‌های آن احساس ارزشمندی و شایستگی است.
عزت نفس به زبان ساده یعنی خودمان را ارزشمند بدانیم و به خودمان احترام بگذاریم. معمولا عزت نفس با اعتماد به نفس اشتباه گرفته می‌شود و خیلی مواقع به جای هم به کار می‌روند. در ادامه به تفاوت این دو مفهوم می‌پردازیم.
تفاوت عزت نفس و اعتماد به نفس چیست؟
فرض کنید در درس یا شغلتان پیشرفت کرده‌اید و موفقیت‌های زیادی به دست آورده‌اید. شما ممکن است به خاطر این موفقیت‌ها، در زمینه کاری یا شغلی خود اعتماد به نفس داشته باشید اما تا وقتی که برای خود و کارهایی که کرده‌اید ارزش قائل نشوید، عزت نفس پایینی دارید. در این مثال شما به توانمندی‌هایتان در انجام دادن کارها اطمینان دارید اما احساس ارزشمندی نمی‌کنید و تاکید عزت نفس بر همین احساس شایستگی و ارزش وجودی است.
در حقیقت اعتماد به نفس یا باور به توانایی‌های خود یکی از مولفه‌های عزت نفس است که می‌تواند با احساس ارزشمندی همراه شود و به افزایش عزت نفس کمک کند.
ویژگی افراد با عزت نفس بالا چیست؟
- خودشان را دوست دارند و نقاط قوت و ضعف خود را کنار هم پذیرفته‌اند.
- قدردان محبت‌های دیگران هستند.
- انتقادهای به جا و درست دیگران را می‌پذیرند.
- جنبه‌های مثبت خود و دیگران را می‌بینند.
- از شکست‌ها درس می‌گیرند و پذیرای چالش‌های جدید هستند.
ویژگی افراد با عزت نفس پایین چیست؟
- خودشان را دوست ندارند.
- دیگران را مقدم بر خود و خواسته‌هایشان می‌دانند.
- جنبه‌های منفی خودشان را پررنگ‌تر می‌بینند.
- نمی‌توانند نیاز‌ها و خواسته‌های خود را بیان کنند.
- انتقاد پذیر نیستند و نظر منفی دیگران روی آن‌ها تاثیر بسیار زیادی می‌گذارد.
- احساس ناکافی بودن و کم‌ارزش بودن دارند.
تاثیر اعتماد به نفس پایین در زندگی
اگر با دقت به مشکلات زندگی‌مان نگاه کنیم، می‌بینیم یکی از عوامل مهم آن‌ها عزت نفس پایین است. افرادی که عزت نفس پایینی دارند، احساس ارزشمندی نمی‌کنند؛ به همین خاطر ممکن است از منافع و خواسته‌های مهم خود بگذرند تا اطرافیانشان را راضی و خوشحال نگه دارند. این موضوع در طولانی‌مدت می‌تواند باعث آسیب‌های مختلفی در آن‌ها شود و مانع از احساس رضایت از زندگی آن‌ها شود.
کمبود عزت نفس باعث می‌شود قضاوت‌ها و گفته‌های دیگران، تصویر فرد از خودش را بسازند؛ یعنی وقتی کسی او را مورد تمسخر قرار داد، نظرش نسبت به خودش تغییر کند. از آنجایی که این افراد برای خود ارزشی قائل نیستند، خودشان را شایسته تصمیم‌گیری‌های مهم زندگی‌شان نمی‌دانند؛ به همین دلیل معمولا دیگران برای آن‌ها تصمیم می‌گیرند.
راه‌های تقویت عزت نفس
- بر کمال‌گرایی غلبه کنید
کمال‌گرایی یعنی خواستن بهترین و بی‌نقص‌ترین نسخه از چیزی. وقتی که شما نقص داشتن را نمی‌پذیرید، چیزی را با ارزش می‌بینید که کامل و بدون عیب و نقص باشد. هیچ انسان کاملی در دنیا وجود ندارد و همه نقص‌هایی دارند؛ بنابراین شما نیز مانند بقیه نقاط ضعفی دارید. از آنجایی که فرد کمال‌گرا ارزش را در کامل بودن می‌بیند اما خودش نمی‌تواند این‌گونه باشد، ارزشی برای خود قائل نمی‌شود و همیشه خود را ناکافی می‌بیند. غلبه کردن بر کمال‌گرایی یکی از مهم‌ترین راه‌های افزایش عزت نفس است و می‌تواند به شما کمک کند تا ارزش وجودی واقعی خود را بپذیرید.
- خودتان را دوست داشته باشید
احتمالا این جمله را بارها دیده یا شنیده‌اید و گوشتان از این حرف‌ها پر است اما اجازه دهید یک بار این جمله کوتاه را توضیح دهیم:
منظور از دوست داشتن خود چیست؟
دوست داشتن خود یعنی پذیرفتن تمام و کمال خود. اولین قدم برای این کار، شناخت خود و نقاط قوت و ضعفتان و قدم دوم پذیرفتن این موضوع است که شما کامل نیستید! پذیرفتن این موضوع و دوست داشتن خود باعث می‌شود ارزش بیشتری برای خود قائل شوید و نقطه ضعف‌های خود را خطری برای ارزشمندی و شایستگی خود در نظر نگیرید.
- مانند یک دوست مراقب خودتان باشید
وقتی برای دوستتان اتفاقی می‌افتد یا کار اشتباهی برای شما تعریف می‌کند، با او چه برخوردی می‌کنید؟ احتمالا او از او با دلسوزی و عشق مراقبت می‌کنید و ارزش‌های وجودی و نقاط قوتش را یادآوری می‌کنید. شما باید بتوانید مانند یک دوست مراقب خودتان باشید و ارزشمندی و شایستگی خود را فراموش نکنید. وقتی کار اشتباهی انجام می‌دهید، به جای سرزنشگری و تحقیر خود، با مهربانی و دلسوزی برخورد کنید و سعی کنید از اشتباه خود درس بگیرید.
- هدف تعیین کنید
همه موجودات هدف خاصی را دنبال می‌کنند و این هدف باعث ارزشمندی بیشتر آن‌ها می‌شود. وقتی که هدفی انتخاب و دنبال می‌کنید، احساس بهتری نسبت به خودتان دارید زیرا با داشتن هدف، معنا و ارزشی به زندگی خود اضافه می‌کنید و این کار منجر به افزایش عزت نفس شما می‌شود.
- کاری را انجام دهید که دوست دارید
گفتیم افرادی که عزت نفس پایینی دارند، خود را شایسته تصمیم‌گیری نمی‌دانند و زندگی‌شان را بر اساس نظرات دیگران پیش می‌برند؛ در حالی که انسان بیشتر از هر شخص دیگری می‌تواند صلاح خود را بشناسد. برای افزایش عزت نفس خود سعی کنید کارهایی را انجام دهید که خودتان دوست دارید، نه دیگران. به گزینه‌های خوب و بد فکر کنید و تصمیم درست و مطابق میل خود را بگیرید.
در آخر فراموش نکنید افزایش عزت نفس نیاز به زمان دارد
تمام مواردی که تا اینجا گفته شد، یک روزه و حتی یک هفته‌ای دست نمی‌آیند و نیاز به صبر و پشتکار دارند. ممکن است ماه‌ها طول بکشد تا شما به نتیجه دلخواهتان یعنی افزایش عزت نفس برسید؛ بنابراین با خودتان مهربان باشید و به او فرصت تغییر دهید.
یک پاسخ