اختلال شخصیت پارانوئید (PPD) یک وضعیت سلامت روانی است که با الگوی بی‌اعتمادی و سوءظن نسبت به دیگران بدون دلیل کافی برای مشکوک بودن به آن‌ها مشخص می‌شود. افراد مبتلابه اختلال شخصیت بد بین و شکاک همیشه بر این باورند که دیگران دائما در تلاش برای تحقیر، آسیب یا تهدید آن‌ها هستند.
اختلال شخصیت پارانوئید چیست؟
اختلال شخصیت بدبین و شکاک همان‌طور که گفته شد یک وضعیت با الگوی طولانی‌مدت بی‌اعتمادی و سوءظن نسبت به دیگران است. لازم به ذکر است که افراد مبتلا به این اختلال شخصیت اغلب فکر نمی‌کنند که رفتار و طرز فکرشان برای دیگران مشکل‌ساز باشد. اختلال شخصیت بدبین، جزء گروه بیماری به نام Cluster A یا اختلال شخصیت غیرعادی است؛ چراکه این افراد تفکر یا رفتار غیرعادی دارند. توجه به این نکته مهم است که افراد مبتلا به اختلال شخصیت بدبین، هذیان یا توهم همراه با پارانویا را تجربه نمی‌کنند.
علائم ابتلا به اختلال شخصیت بدبین و شکاک از چه سنی نشان داده می‌شود؟
افراد مبتلا به اختلال شخصیت بدبین و شکاک، معمولا در اواخر نوجوانی یا اوایل بزرگ‌سالی شروع به تجربه علائم و نشان دادن علائم این بیماری می‌کنند.
چه کسانی درخطر ابتلا به اختلال شخصیت پارانوئید هستند؟
به طور کلی، تحقیقات میزان بالاتری از اختلال شخصیت پارانوئید را در افرادی که زن هستند نشان می‌دهند؛ در حالی که نمونه‌های سوابق بیمارستانی که منوط به موارد بستری شده است، بیشتر مرد هستند. اما در ادامه افرادی که ریسک ابتلای بیشتری دارند را ذکر می‌کنیم:
- افرادی در خانواده‌های کم‌درآمد زندگی کرده باشند.
- طلاق گرفته یا از پارتنر عاطفی خود جداشده باشند.
این موضوع را در نظر داشته باشید که تحقیقات بیشتری برای کسب اطلاعات در مورد اینکه چرا این عوامل با ابتلا به اختلال شخصیت بدبین و شکاک مرتبط هستند و چگونه استرس و تروما در ایجاد آن‌ها نقش دارند، موردنیاز است.
اختلال شخصیت بدبین در میان افراد چقدر شایع است؟
احتمال ابتلا به اختلال شخصیت پارانوئید نسبتا کم است؛ محققان تخمین می‌زنند که این بیماری 0.5٪ تا 4.5٪ از جمعیت را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
علائم و نشانه‌های اختلال شخصیت بدبین چیست؟
در افراد مبتلابه اختلال شخصیت پارانوئید باورهایی بی‌اساس و همچنین عادات سرزنش گری و بی‌اعتمادی برای ایجاد روابط نزدیک با دیگران وجود دارد؛ در ادامه به بررسی علائم افراد مبتلابه اختلال شخصیت بدبین و شکاک می‌پردازیم:
- این افراد به تعهد، وفاداری یا قابل‌اعتماد بودن دیگران شک کرده یا باور می‌کنند که دیگران آن‌ها را فریب می‌دهند.
- مایل نیستند به دیگران اعتماد کنند یا اطلاعات شخصی خود را فاش کنند؛ زیرا می‌ترسند از اطلاعات علیه آن‌ها استفاده شود.
- از دیگران کینه به دل می‌گیرند.
- بیش از حد حساس هستند و انتقاد را نمی‌پذیرند.
- احساس می‌کنند دیگران در حال توطئه‌چینی برای آنان هستند.
- بدون دلیل موجه، دائما شک دارند که همسر یا شریک عاشقانه به آن‌ها خیانت کند.
- در روابط خود با دیگران سرد هستند و برای جلوگیری از خیانت شریکشان، کنترل‌کننده رفتار می‌کنند.
- نقش دیگران را در مشکلات یا درگیری‌ها نمی‌بینید، با این باور که همیشه حق با آن‌هاست.
- همیشه در حفظ آرامش خود مشکل‌دارند.
- خصمانه، لجباز و مجادله گرانه رفتار می‌کنند.
چه چیزی باعث ایجاد اختلال شخصیت بدبین و شکاک می‌شود؟
دانشمندان علت دقیق ایجاد اختلال شخصیت بدبین را نمی‌دانند، اما احتمالا ترکیبی از عوامل محیطی و بیولوژیکی در ابتلا افراد به این اختلال اثرگذار هستند. محققان دریافته‌اند که غفلت والدین در کودکی و استرس تجربه‌شده در آن دوران نقش مهمی در ایجاد این اختلال شخصیت در نوجوانی و اوایل بزرگ‌سالی افراد دارد؛ البته محققان قبلا فکر می‌کردند یک پیوند ژنتیکی بین اسکیزوفرنی، اختلال شخصیت اسکیزوتایپی و اختلال شخصیت بدبین و شکاک وجود دارد. اما مطالعات بیشتر نشان داده‌اند که این ارتباط آن‌قدر قوی نیست که قبلا فکر می‌کردند.
اختلال شخصیت پارانوئید چگونه تشخیص داده می‌شود؟
شخصیت در طول رشد کودک و نوجوان به تکامل خود ادامه می‌دهد؛ به همین دلیل، پزشکان به قطعیت ابتلا فرد به اختلال شخصیت پارانوئید را نمی‌توانند تا بعد از سن 18 سالگی تشخیص دهند. تشخیص اختلالات شخصیت، ازجمله PPD، می‌تواند دشوار باشد؛ زیرا اکثر افراد مبتلا به اختلال شخصیت فکر نمی‌کنند مشکلی در رفتار یا طرز تفکرشان وجود داشته باشد. هنگامی‌که یک متخصص بهداشت روان مانند یک روانشناس یا روان‌پزشک احتمال ابتلا فرد به اختلال شخصیت پارانوییدی را می‌دهد، اغلب سؤالات کلی از بیمار می‌پرسند که پاسخ دفاعی یا محیطی خصمانه ایجاد نکنند.
آیا سایر شرایط پزشکی می‌توانند باعث ایجاد اختلال شخصیت بدبین و شکاک شود؟
بله، تقریبا 75 درصد از افراد مبتلابه اختلال شخصیت پارانوییدی دارای اختلال شخصیت دیگری هستند. شایع‌ترین اختلالات شخصیتی که همراه با PPD رخ می‌دهند عبارت‌اند از:
- اختلال شخصیت اجتنابی
- اختلال شخصیت مرزی (BPD)
- اختلال شخصیت ضداجتماعی (ASPD)
اختلال شخصیت بدبین چگونه درمان می‌شود؟
افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید به‌ندرت به دنبال درمان هستند و اعضای خانواده یا همکاران معمولا آن‌ها را به دکتر ارجاع می‌دهند. هنگامی‌که فرد مبتلا به PPD به دنبال درمان است، روان‌درمانی (گفتاردرمانی)، مانند درمان رفتاری شناختی (CBT) یا رفتاردرمانی دیالکتیکی (DBT)، انتخاب‌های موجود هستند. این درمان‌ها بر افزایش مهارت‌های مقابله‌ای عمومی، به‌ویژه اعتماد، همدلی و همچنین بهبود تعاملات اجتماعی، ارتباطات و عزت‌نفس تمرکز دارند.
از آنجایی که افراد مبتلا به اختلال شخصیت بدبین و شکاک اغلب به دیگران بی‌اعتماد هستند، برای متخصصان مراقبت‌های بهداشتی چالشی ایجاد می‌کنند؛ زیرا اعتماد و ایجاد ارتباط از عوامل مهم روان‌درمانی هستند. درنتیجه، بسیاری از افراد مبتلابه PPD ممکن است برنامه درمانی خود را دنبال نکنند و حتی ممکن است انگیزه‌های درمانگر را زیر سوال ببرند.
ارائه‌دهندگان مراقبت‌های بهداشتی معمولا دارویی برای درمان PPD تجویز نمی‌کنند. با این حال، داروهایی مانند داروهای ضد اضطراب، ضدافسردگی یا داروهای ضد روان‌پریشی ممکن است در صورت شدید بودن علائم فرد یا داشتن یک وضعیت روان‌شناختی مرتبط، مانند اضطراب یا افسردگی، تجویز شوند.
آیا می‌توان از اختلال شخصیت پارانوئید پیشگیری کرد؟
در حالی که اختلال شخصیت بدبین و شکاک به طور کلی قابل‌پیشگیری نیست، درمان می‌تواند به فرد مبتلا به PPD اجازه دهد تا راه‌های موثرتری برای مقابله با افکار و موقعیت‌های تحریک‌کننده را بیاموزد.
چشم‌انداز موجود برای درمان اختلال شخصیت پارانوئید چیست؟
اختلال شخصیت پارانوئید معمولا به این بستگی دارد که آیا فرد مبتلابه PPD مایل به پذیرش و متعهد به درمان است یا خیر. گفتاردرمانی گاهی اوقات می‌تواند پارانویا را کاهش دهد و تأثیر آن را بر عملکرد روزانه کم کند؛ اما در صورت عدم درمان، PPD می‌تواند در توانایی فرد برای ایجاد، حفظ روابط و همچنین توانایی آن‌ها برای عملکرد اجتماعی و در موقعیت‌های کاری اختلال ایجاد کند.
