آیا شما هم از آن دسته افرادی هستید که نمی‌توانند در برابر خواسته‌های نامعقول دیگران مخالفت کنند؟ آیا می‌ترسید که اگر خلاف میل آن‌ها رفتار کنید از دست شما عصبانی شده و شما را از جمع طرد کنند؟ آیا دوست دارید همیشه دیگران از دست شما راضی باشند و هرگاه خواسته‌های خود را اولویت قرار می دهید احساس گناه می‌کنید؟ همه این موارد از شرایطی هستند که می‌توانند در زندگی روزانه، فرد را تحت فشار قرار دهند و در روابط شخصی و کاری او مشکلاتی را ایجاد کنند.
جفری یانگ، استاد دانشگاه و روانشناس آمریکایی به دنبال پیدا کردن راه حل برای این مشکلات، رویکرد طرحواره درمانی را مطرح کرد. او معتقد بود کسانی که خود را مسئول خوشبختی و آسایش دیگران می‌دانند و برآورده کردن نیازهای آن‌ها را به خود ترجیح می‌دهند، در تله اطاعت گرفتار شده‌اند.
اینگونه افراد از نیازها و هیجانات خود خبر دارند، ولی به دلایل مختلف در برابر خواسته‌های دیگران تسلیم می‌شوند و با آنکه در ظاهر فردی خیرخواه و فداکار شناخته می‌شوند، ولی در درون به خشم بزرگی دچار می‌شوند که دائماً خود را بابت آن سرزنش می کنند. در واقع آن‌ها آسایش و آرامش خود را در گرو اطاعت از دیگران و به آرامش رساندن آن‌ها می‌دانند. در این شرایط کیفیت زندگی آن‌ها به شدت کاهش می‌یابد؛ چرا که این افراد به ناچار بخش زیادی از زمان و انرژی خود را به کسب پذیرش و موافقت دیگران اختصاص می‌دهند.
ما در این مقاله قصد داریم تا با بررسی تله اطاعت و افرادی که به آن گرفتار شده‌اند، به معرفی روش‌های درمان آن بپردازیم. پس با ما همراه باشید.
چرا افراد در تله اطاعت گرفتار می‌شوند؟
غالب افرادی که در بزرگسالی در تله اطاعت گرفتار می‌شوند، کسانی هستند که
- در کودکی والدینی سختگیر و کنترلگر داشته‌اند. این افراد همیشه از طرف پدر و مادرشان کنترل می‌شدند و احساس آزادی و انتخابگر بودن را تجربه نکرده‌اند. به همین خاطر جرئت تصمیم‌گیری و اظهار نظر نداشته‌اند.
- به دلیل برخورداری از والدین مستبد، چه در کودکی و چه در بزرگسالی اجازه مخالفت با آن‌ها را نداشته‌اند و به همین خاطر از مخالفت در برابر خواسته‌های سایر افراد نیز واهمه دارند.
- اگر پدر و مادرها عشق و محبت خود را مشروط به تبعیت فرزندانشان بدانند، افراد در بزرگسالی در تله اطاعت گرفتار می‌شوند.
- به دلیل عدم حضور پدر و مادر یا سهل‌انگاری آن‌ها، در کودکی مجبور به نگهداری از خواهر و یا برادر خود بوده‌اند.
- پدر و مادرشان فداکار و از خودگذشته بوده و آن‌ها یاد گرفته‌اند که باید برای جلب رضایت اطرافیان از خواسته‌های خود بگذرند.
- بخاطر بیماری جسمی یا روانی والدین، همواره مراقب این موضوع بوده‌اند که به مخالفت با آن‌ها نپردازند و آن‌ها را ناراحت نکنند تا بیماری پدر و مادرشان تشدید نشود.
کسانی که در تله اطاعت گرفتار شده اند چه علایمی دارند؟
افرادی که در تله اطاعت گرفتار می‌شوند ممکن است نشانه‌های متفاوتی را از خود نشان دهند؛ در این بخش تعدادی از رایج‌ترین این نشانه‌ها را بیان می کنیم.
- رشته تحصیلی خود را مطابق با خواست والدین و بر خلاف علاقه خود انتخاب می‌کنند.
- تا زمانی که دیگران در آسایش و آرامش نباشند نمی‌توانند خوشحال باشند وگرنه به عذاب وجدان دچار می‌شوند.
- برای آنکه بحثی بین آن‌ها و دیگران به وجود نیاید، همیشه با آن‌ها موافقت می‌کنند.
- دوست ندارند به خاطر ابراز نظر مخالفشان کسی را ناراحت کنند و به همین خاطر با او موافقت می‌کنند.
- احساس می‌کنند کنترل زندگی از دستشان خارج شده و نمی‌توانند برای زندگی خود تصمیم‌گیری کنند.
- در بیان نظرات خود به دنبال تایید و تشویق دیگران هستند و گاهی سکوت می‌کنند تا از مخالفت احتمالی آن‌ها جلوگیری کنند.
- در بیشتر مواقع برای فرار از استرس و عذاب وجدان وظایف دیگران را بر عهده می‌گیرند. این موضوع به ویژه در فعالیت‌های گروهی مشاهده می‌شود.
- نمی‌توانند به دیگران «نه» بگویند.
- از اینکه توسط دیگران خودخواه شناخته شوند می‌ترسند؛ به همین خاطر به دنبال کسب رضایت آن‌ها هستند.
- احساس می‌کنند تنها هستند و کسی به احساسات و نظر آن‌ها اهمیت نمی‌دهد.
- در زندگی گوش خوبی برای شنیدن مشکلات و دغدغه‌های دیگران هستند، اما کسی را ندارند که به درد دل آن‌ها گوش دهد.
- برای آنکه از جمع طرد نشوند همواره با نظر اکثریت موافق هستند.
- سازگاری و فداکاری را از ویژگی های اصلی خود می‌دانند.
راه های درمان تله اطاعت
افرادی که در تله اطاعت گرفتار می‌شوند، به ۲ طریق ممکن است از دیگران اطاعت کنند:
۱- اطاعت از نیازهای دیگران؛ نیازهای خود را سرکوب می‌کنند و برآورده کردن نیازهای دیگران را به نیازهای خود ترجیح می‌دهند.
۲- اطاعت از هیجانات دیگران؛ برای آنکه با عصبانیت دیگران روبرو نشوند و احساس ترس و اضطراب نداشته باشند، از خواسته‌های آن‌ها اطاعت می‌کنند.
برای درمان این وضعیت، افراد باید به مشاور متخصص مراجعه کنند. برخی از روان درمانگران در ابتدا به افراد یاد می‌دهند که انتظارات آن‌ها برای رفع نیاز دیگران غیرواقع‌بینانه است؛ سپس روش‌هایی را به مراجعان آموزش می‌دهند تا از آن طریق بتوانند احساسات و خواسته‌های خود را به شکلی صحیح ابراز کنند. در نهایت ارتباط خود با افراد متوقع و زورگو را قطع کنند و با افراد همدل ارتباط بیشتری داشته باشند.
برخی دیگر به مراجع آموزش می دهند تا از طریق تصویرسازی ذهنی و ایفای نقش خشم خود از دیگران را ابراز کنند؛ سپس راهبردهایی را برای تعامل با دیگران یاد می‌گیرند. آموزش مهارت‌هایی همچون «مهارت جرئت‌ورزی» و «توانایی نه گفتن» می‌توانند تاثیر بسزایی در درمان تله اطاعت داشته باشند.
طرحواره درمانی یکی از بهترین رویکردهایی است که مراجعان می‌توانند از آن طریق خود را از تله اطاعت رها کنند.
سوالات رایج در مورد تله اطاعت
افراد از چه سنی به تله اطاعت دچار می‌شوند؟
افراد اغلب در سنین کودکی و تحت تاثیر رفتارهای والدین به تله اطاعت دچار می‌شوند و ممکن است در کودکی یا بزرگسالی در موقعیت‌های مختلف علایم متفاوتی از ابتلا به تله اطاعت را از خود نشان دهند.
در چه شرایطی تله اطاعت افراد فعال می‌شود؟
در مواقعی که فرد با افراد زورگو و مستبد ارتباط برقرار می‌کند، تله اطاعت او فعال می‌شود و نیازهای طرف مقابل را اولویت قرار می‌دهد.
آیا والدین افرادی که طرحواره اطاعت دارند نیز لزوماً به این طرحواره دچار هستند؟
خیر؛ در اغلب مواقع والدین اینگونه افراد طرحواره معیارهای سختگیرانه دارند.
دستیابی به آرامش با رهایی از تله اطاعت
جفری یانگ با مطرح کردن طرحواره‌های سازگار اولیه و طرحواره‌های ناسازگار اولیه، گامی بزرگی برای درک چگونگی شکل‌گیری شخصیت انسان برداشت؛ یکی از مفاهیمی که در طرحواره‌های ناسازگار اولیه مطرح کرده بود، تله اطاعت است. افرادی که گرفتار این تله می‌شوند، نمی‌توانند به ابراز مخالفت با نظرات و رفتار دیگران بپردازند؛ این افراد نیازها و خواسته‌های دیگران را در اولویت قرار می‌دهند و در تصمیم‌گیری ها دچار مشکلات جدی می شوند. یانگ معتقد بود نحوه تربیت پدر و مادر بر شکل‌گیری این طرحواره‌ها تاثیر می‌گذارد و هنگامی که طرحواره‌های افراد فعال می‌شود، به شکل‌های گوناگون و در موقعیت‌های مختلف علایم آن بروز پیدا می‌کنند.
از آنجایی که تله اطاعت از جمله طرحواره‌های ناسازگار به حساب می‌آید و ابتلا به آن می‌تواند برای فرد مشکل‌آفرین باشد، ما در این مقاله سعی کردیم تا ضمن آشنایی با آن، راه‌های غلبه بر این طرحواره را آموزش دهیم. امیدواریم با بکارگیری مطالب مطرح شده، کیفیت زندگی خود را افزایش دهید و آرامش را به زندگی خود بیاورید.
