ممکن است شما از آن دسته افرادی باشید که در روابط فردی و اجتماعی خود اغلب نسبت به مسائل، سریع واکنش منفی نشان می‌دهید. این ویژگی معمولا به عنوان “عصبی بودن”شناخته شده و دیگران نیز آن را یکی از خصوصیات منفی شما می‌دانند. این ناراحتی‌های کوچک می‌توانند عصبانیت‌های نسبتاً شدید و اضطراب را در پی داشته باشند؛ اما اگر آنها به طور منظم رخ داده و این احساسات را در شما ایجاد کنند، دیگر یک ناراحتی طبیعی نیستند. به این خصوصیت اصطلاحا “روان رنجوری یا neurosis ” گفته می‌شود که در ادامه در این باره و روش‌های درمانی آن صحبت خواهیم کرد.
روان رنجوری چیست؟
اصطلاح روان رنجوری یا نوروتیزیسم یکی از ویژگی‌های شخصیتی است که نشان‌دهندة سطح ثبات روحی افراد است و با وضعیت سلامت روان ارتباطی ندارد. این کلمه در ابتدای قرن هجدهم خلق شد و به گروهی از اختلالات روانی که معمولاً بدون علت فیزیکی بودند نسبت داده شد.
روان رنجوری به عنوان یکی از ۵ ویژگی اصلی شخصیت که شامل برون‌گرایی، موافق بودن، وظیفه شناسی، باز بودن و روان رنجورخویی است، طبقه‌بندی شده و یک خصوصیت شخصیتی پایدار در انسان‌ها است. این خصوصیت به عنوان تمایل شدید فرد برای قرار گرفتن در معرض احساسات منفی خود شناخته می‌شود. افراد مبتلا به آن به راحتی عصبانی شده و با ناتوانی در مدیریت احساسات خود می‌توانند در زندگی روزمره خود اختلال ایجاد کرده و حتی بیشتر در معرض خطر ابتلا به افسردگی قرار بگیرند.
علائم نوروتیزیسم
افرادی که به طور مداوم در معرض پیامدهای روان رنجوری قرار دارند معمولاً این رفتارها را از خود نشان می‌دهند:
- تمایل به احساسات منفی مانند خشم، اضطراب حسادت، شک به خود و … بسیار بیشتر از دیگران
- آنها می‌توانند موقعیت‌های جزئی مختلف در زندگی روزمره را تهدیدآمیز و بزرگ ببینند
- به سختی می‌توانند پس از فقدان یا مصیبتی به حالت قبل خود بازگردند
- فرد اغلب مشکلات کوچک خود را طاقت‌فرسا و سخت می‌داند
- عدم توانایی کنترل احساسات لحظه‌ای خود
- داشتن احساس ترس و یا گناه در اکثر مواقع
- نداشتن اعتماد به نفس و خجالتی بودن
- ثبات عاطفی ضعیف
- نگرانی‌های مداوم
- این افراد تمایل دارند که ویژگی‌های عصبی و فوبیاهای خود را از سایرین پنهان کنند.
علل ایجاد روان رنجوری
روان رنجوری یک ویژگی درونی است و نمی‌توان گفت که علت خاصی دارد. اما محققان به این نتیجه رسیده‌اند که خصوصیات شخصیتی انسان با عوامل ژنتیکی، محیطی و اجتماعی ارتباط دارد. مطالعات نشان می‌دهد افرادی که از سطح پایین اکسیژن در مغز برخوردارند در مقایسه با دیگران از نوروتیزیسم نسبتا شدید رنج می‌برند. همچنین آسیب‌ها و تروماهای دوران کودکی می‌توانند در ایجاد این خصوصیت نقش داشته باشند. هنگامی که یک فرد از سنین پایین در معرض تجربه‌های منفی شدید به صورت مداوم قرار می‌گیرد؛ به طور ناخودآگاه یک سلسله واکنش‌هایی در او آغاز خواهد شد که از روان رنجوری تغذیه می‌کنند. این ویژگی می‌تواند با این احساسات منفی تقویت شده و حتی تا سنین بزرگسالی نیز ادامه پیدا کنند.
بر اساس برخی تحقیقات روان رنجوری ارثی است و ما آن را مانند سایر ویژگی‌های جسمی از والدین خود به ارث خواهیم برد. جنسیت افراد نیز در داشتن نوروتیزیسم تأثیرگذار بوده و طبق آمار به‌دست‌آمده زنان نسبت به مردان از امتیاز بالاتری برخوردار هستند. همچنین اگر در محیطی زندگی کنید که داری تغییرات آب و هوایی شدید باشد خطر ایجاد ویژگی‌های شخصیتی مانند روان رنجوری در شما افزایش می‌یابد.
اثرات نوروتیزیسم در افراد
روان رنجوری در صورتی که درمان نشود می‌تواند مشکلات بزرگ‌تری را در روابط و سلامتی افراد بر جای بگذارد. روان رنجور بودن بر سلامت روان و توانایی انسان در انجام امور روزمره تأثیرگذار است که این تأثیرات می‌توانند شامل عوارض فیزیکی مانند فرسودگی، مشکلات قلبی، اسم، اگزما، اختلال در سیستم ایمنی بدن، افزایش مصرف سیگار و مشروبات الکلی و … باشند. این ویژگی سبب کاهش عملکرد افراد، شکست شغلی و افزایش آسیب‌پذیری در برابر اختلالات خلقی و عاطفی نیز خواهد شد.
روش‌های درمان نوروتیزیسم
استفاده از داروها
پزشکان و روان‌پزشکان برای کمک به کاهش علائم روانی افراد که در ارتباط با روان رنجوری است، دارو تجویز می‌کنند. یکی از رایج‌ترین داروهایی که برای این اختلالات استفاده می‌شوند، داروهای ضداضطراب و ضدافسردگی است. این داروها با تأثیر بر انتقال‌دهنده‌های عصبی در کاهش خشم، بی‌قراری و مدیریت علائم افسردگی افراد نقش دارند.
گفتاردرمانی
بهترین راه برای درمان مستقیم روان رنجوری، صحبت‌کردن با یک تراپیست است. انواع مختلف گفتاردرمانی مانند درمان شناختی رفتاری، افکار منفی را کاهش داده و با شنایی رفتارهای روان رنجور و روش‌های نامناسب برای مقابله با آنها به شما کمک می‌کند. مشاوره در یک محیط امن به شما این فرصت را می‌دهد تا احساسات خود را راحت‌تر بیان کرده و بتوانید مهارت‌های لازم برای کنترل احساسات خود را به دست اورید.
تقویت روابط
افرادی که به روان رنجوری تمایل دارند، در ایجاد و حفظ ارتباط خود با دیگران ضعیف‌تر عمل می‌کنند. روابط و تقویت آن در زندگی از اهمیت بالایی برخوردار است؛ زیرا بدون داشتن ارتباط با دیگران حفظ تعادل عاطفی و داشتن احساس شادی و رضایت در زندگی تقریبا غیرممکن است.
تمرینات خودآگاهی
یکی از اصلی‌ترین درمان‌ها در روان رنجوری شناخت خود است. کنار آمدن با رفتارهای عصبی خود و شناخت عوامل تحریک‌کنندة این ویژگی را می‌توان یک گام مهم در مدیریت نوروتیزیسم دانست. زمانی که شما بدانید چه عواملی بر این خصوصیت شما تأثیر منفی می‌گذارد، می‌توانید با ایجاد تغییرات مثبت در شیوه زندگی، سلامت روانی خود را بهبود ببخشید. این تغییرات عبارتند از:
- تهیه یک لیست و تعیین حد و مرزهای رفتاری خود در طول زندگی روزمره
- دوری از عوامل تحریک‌کننده‌ای که سبب بروز علائم روان رنجوری می‌شوند.
- انجام تمرینات تنفسی برای افزایش اکسیژن‌رسانی به مغز و مقابله با اضطراب
- انجام تمرینات ذهن‌آگاهی مانند مدیتیشن و مطالعه برای کنترل استرس
- ارزیابی مجدد افکار و جایگزینی با افکار سازنده‌تر
- داشتن یک رژیم غذایی مناسب
سؤالات متداول
1- نمونه‌ای از رفتار روان رنجورانه چیست؟
داشتن وحشت و اضطراب زیاد از حضور در موقعیت‌های اجتماعی ایمن مانند فعالیت‌های کاری، گردهمایی‌های دوستانه، انجام کارهای ابتدایی مانند خرید و … که این خود می‌تواند افسردگی را در پی داشته باشد.
2- آیا روان رنجوری با افزایش سن بدتر می‌شود؟
بر اساس آمار سطح روان رنجوری در افراد با افزایش سن کاهش می‌یابد. با شروع ۸۰ سالگی نیز این ویژگی می‌تواند بیشتر از قبل نمایان شود؛ اما درنهایت ارتباط چندانی با سن افراد ندارد.
3- کدام کشور از نظر روان رنجوری بالاترین رتبه را دارد؟
بر اساس تحقیقات انجام شده آمریکا برون‌گراترین ملت و درون‌گراترین کشور ژاپن است. عصبی‌ترین ملت اتریش و کمترین شدت روان رنجوری را مردم ایرلند دارا هستند.
