حتماً برای شما هم پیش آمده است که در مواقعی از روز حوصله انجام هیچ کاری را نداشته باشید. در واقع این بی حوصلگی Boredom یک احساس طبیعی است که همه ما آن را تجربه کرده‌ایم؛ گاهی بدون هیچ دلیل بیرونی یک دفعه دست از کار می‌کشیم و احساس می‌کنیم دیگر میل و انگیزه‌ای برای ادامه آن نداریم. از طرفی دیگر، شاید برای شما هم جالب باشد که بدانید بی حوصلگی لزوماً هم اتفاق بدی نیست؛ طبیعی است که در لحظه اول این احساس ناخوشایند به نظر می‌رسد، ولی می‌تواند منجر به افزایش خلاقیت در فرد شود.
اما گاهی باعث می‌شود فرد برای مدتی طولانی کارهای خود را انجام ندهد و در زندگی روزمره با مشکل مواجه شود. در برخی مواقع، ممکن است بی حوصلگی برای روابط شخصی و کاری فرد مشکلاتی را به وجود آورد. علاوه بر بزرگسالان، در کودکان نیز بی حوصلگی احساسی رایج است؛ وضعیتی که منجر به کلافگی کودک و والدین می‌شود. در این صورت چه باید کرد؟
ما در این مقاله قصد داریم تا ضمن آشنایی بیشتر با بی حوصلگی و علل و عوامل موثر بر آن، شما را با روش‌های موثر در رفع بی حوصلگی آشنا کنیم. پس با ما همراه باشید.
آشنایی با علائم بی حوصلگی، اولین قدم در رفع آن
همه افراد ممکن است بی حوصلگی را تجربه کنند؛ اما گاهی علائم آن در کودکان و بزرگسالان متفاوت است. در واقع ما برای آنکه بتوانیم کیفیت زندگی خود را افزایش دهیم و بر بی حوصلگی غلبه کنیم، ابتدا باید با علائم آن آشنا شویم. در این بخش به طور اختصاصی به معرفی علائم بی حوصلگی در کودکان و بزرگسالان می‌پردازیم.
علائم بی حوصلگی در کودکان
بی حوصلگی در کودکان احساسی شایع است که همزمان برای خود کودک و والدین او می‌تواند کلافه‌کننده باشد. به همین خاطر باید علائم آن را شناخت و برای رفع آن قدم برداشت. علائمی مانند
- عدم علاقه برای انجام کارها
- غر زدن و اعلام شکایت
- استفاده بیش از حد از موبایل یا تب‌لت
- عجله داشتن و کم طاقتی
- رفتارهای پرخاشگرانه
علائم بی حوصلگی در نوجوانان و بزرگسالان
اهمیت توجه به علائم بی حوصلگی به قدری است که اگر فرد به طور مداوم بی حوصله باشد، می‌تواند از نشانه‌های بروز افسردگی در او باشد. بنابراین باید نشانه‌های آن را جدی گرفت. علائمی مانند
- خواب بیش از حد
- وقت گذاشتن بیش از حد برای جستجو در شبکه‌های اجتماعی
- دوری از جمع‌های دوستانه و خانوادگی
- انجام کارهای غیر مفید
- عدم تمرکز در انجام کارها
- نپرداختن به کارهای ضروری
- عدم توانایی در برنامه‌ریزی و تعیین اولویت‌بندی کارها
چرا بی حوصله می‌شویم؟
شاید در ابتدا به نظر برسد تنها افرادی بی حوصله می‌شوند که برای انجام کارهای خود برنامه‌ریزی دقیقی ندارند. ولی اینطور نیست! درست است که یکی از راه‌های رفع بی حوصلگی داشتن هدف و معنا برای انجام کارها است، ولی همه افراد، حتی کسانی که طبق برنامه‌ای مشخص و از پیش تعیین شده عمل می‌کنند ممکن است در مواقعی احساس بی حوصلگی داشته باشند.
علاوه بر این، همه ما در اطراف خود کودکان زیادی را دیده‌ایم که هر روز بابت بی حوصلگی کلافه می‌شوند و به دنبال راهی برای برطرف کردن آن می‌گردند. طبیعی است که تا به علل بی حوصلگی پی نبریم، نمی‌توانیم اقدامی برای رفع آن انجام دهیم. به همین خاطر، در این بخش به طور مفصل علل بی حوصلگی در کودکان و بزرگسالان را بررسی می‌کنیم.
علل بی حوصلگی در کودکان
کودکان به دلایل گوناگونی ممکن است احساس بی حوصلگی کنند. عواملی مانند:
-
- یکنواخت بودن محیط: شایع‌ترین علت بی حوصلگی در سنین کودکی می‌تواند یکنواخت بودن محیط باشد؛ برای مثال، کودکی که به علت مشغولیت پدر و مادرش مجبور می‌شود ساعات زیادی از روز را در تنهایی بگذراند، تلویزیون ببیند یا با خود بازی کند، طبیعی است که احساس بی حوصلگی کند. این موضوع به ویژه در کودکانی دیده می‌شود که حساسیت زیادی در رابطه با سیستم پاداش‌دهی والدین دارند.
- سخت گیری بیش از حد والدین: این مورد نیز از جمله عواملی است که باعث می‌شود کودکان تمایلی به انجام فعالیت نداشته باشند و بی حوصله شوند.
- تک فرزند بودن: کودکانی که تک فرزند هستند و هم‌بازی ندارند، ممکن است بیشتر از سایر بچه‌ها احساس بی حوصلگی داشته باشند.
- بیش فعالی کودک: برخی کودکان که دچار بیش فعالی هستند، دائماً از بی حوصلگی شکایت می‌کنند.
- مسائل اقتصادی: کودکان بدسرپرست یا بی‌سرپرست که مجبور به کار کردن می‌شوند، ساعات زیادی از روز به بی حوصلگی دچار می‌شوند.
- تغذیه نامناسب: متخصصان معتقدند ویتامین‌های مختلف در میزان نشاط و انگیزه افراد تاثیر قابل توجهی دارند.
-
- کم خونی: کودکانی که کم خونی دارند بیشتر از سایر بچه‌ها احساس بی حوصلگی دارند.
- مشکلات خواب: خواب یکی از مهم‌ترین بخش‌های زندگی است که همه افراد، خواه کودک باشند یا بزرگسال، باید از خواب کافی برخوردار باشند وگرنه تاثیر منفی در عملکرد روزانه آن‌ها دارد.
- بیش از حد سخت یا ساده بودن کارها: اگر کاری که کودک مشغول انجام آن است به اندازه کافی ذهن او را درگیر نکند یا آنقدر سخت باشد که برایش خسته‌کننده باشد، موجب بی حوصلگی او می‌شود.
- وجود استرس و اضطراب در کودک: گاهی نیز احساس بی حوصلگی در کودکانی دیده می‌شود که به استرس یا اضطراب دچار هستند.
علل بی حوصلگی در نوجوانان
بی حوصلگی در نوجوانان احساس شایعی است؛ اغلب به دلیل آنکه هدفی برای کارهای خود ندارند، احساس بی حوصلگی می‌کنند. ولی لزوماً همه نوجوانان بخاطر این موضوع به بی حوصلگی دچار نمی‌شوند. عوامل دیگری نیز در به وجود آمدن این وضعیت موثر هستند:
- نصیحت ها: هیچ شخصی نیست که از نصیحت و سرزنش استقبال کند. علاوه بر آن، نوجوانان در سنی قرار دارند که دوست دارند به عنوان فردی مستقل شناخته شوند. به همین خاطر زمانی که دائماً از طرف پدر و مادر نصیحت می‌شوند، دیگر میل و رغبتی برای انجام کار ندارند و بی حوصله می‌شوند.
- تحمیل مسولیت‌های سنگین به نوجوانان: گاهی مدرسه یا خانواده مسولیت‌هایی رو روی دوش نوجوانان می‌گذارند که شخص نمی‌تواند از پس آن‌ها بربیاید. این موضوع اعتماد به نفس نوجوان را کاهش می‌دهد و باعث می‌شود احساس بی‌ارزشی کند. در نتیجه بی حوصله می‌شود و دیگر انگیزه‌ای برای انجام سایر کارها ندارد.
- انتظارات بالای پدر و مادر: زمانی که پدر و مادر متناسب با ویژگی‌های شخصیتی نوجوانشان از او انتظار داشته باشند، فرزندشان با انگیزه مسئولیت انجام کارها را بر عهده می‌گیرد؛ ولی اگر این انتظارات نامعقول باشند، فرد احساس سرخوردگی می‌کند و دیگر علاقه‌ای به انجام آن کار ندارد.
- فشارهای اقتصادی: نوجوانانی که سرپرست ندارند یا بدسرپرست هستند، مجبور می‌شوند برای تامین مخارج خود کار کنند. گاهی نیز به علت وضعیت اقتصادی نامناسب پدر و مادر، تصمیم می‌گیرند برای تامین مایحتاج خود کار کنند. این افراد بیشتر از سایر نوجوانان احساس بی حوصلگی می‌کنند و انگیزه زیادی برای انجام کارها ندارند.
- تنهایی: یکی از مهم‌ترین عواملی که می‌تواند انگیزه را در همه افراد پایین بیاورد و آن‌ها را بی حوصله کند، احساس تنهایی است. ممکن است فرد لزوماً تنها نباشد ولی «احساس تنهایی»، اتفاقی است که فرد را بی حوصله می‌کند.
- تک فرزند بودن یا عدم وجود رابطه گرم و صمیمی با خواهر/برادر: برای تعداد زیادی از افراد، برقراری ارتباط با دیگران نوعی تفریح محسوب می‌شود که می‌تواند با خود انرژی زیادی به همراه بیاورد. کسانی که تک فرزند هستند یا رابطه صمیمانه‌ای با خواهر و برادر خود ندارند، از این امکان بی‌بهره هستند و بیشتر از بقیه افراد بی حوصلگی را تجربه می‌کنند.
- ابتلا به استرس و اضطراب: هنگامی که سطح هیجان در فرد بالا می‌رود، دیگر تمرکز لازم را برای انجام کارها ندارد؛ در نتیجه بی حوصله می‌شود و دست از کار می‌کشد. این موضوع به ویژه در شرایطی مشاهده می‌شود که فرد به استرس و اضطراب زیادی دچار شده است.
- احساس مفید نبودن: برخی نوجوانان به دلیل آنکه در تصمیمات خانواده شرکت داده نمی‌شوند، انگیزه‌ای برای انجام فعالیت‌ها ندارند و بی حوصله می‌شوند.
- هدف نداشتن: حتماً شما هم این جمله را زیاد شنیده‌اید که داشتن هدف، به انسان انگیزه و به مسیر زندگی جهت می‌دهد. در دوران نوجوانی که افراد سردرگم هستند، احتمال بالایی برای بی حوصله شدن افراد وجود دارد.
علل بی حوصلگی در بزرگسالان
-
- تنهایی: مهم‌ترین عاملی که افراد را در سنین بزرگسالی بی حوصله می‌کند، احساس تنهایی است. این موضوع به ویژه در سالمندان دیده می‌شود؛ آن‌ها احساس می‌کنند دیگر هدفی برای گذراندن زندگی ندارند و به همین خاطر احساس ناتوانی می‌کنند.
- یکنواختی: در برخی مواقع، فرد برای انجام کارهای خود هدف و معنا دارد، ولی دچار یکنواختی شده و دیگر علاقه‌ای به انجام کارهای خود ندارد. در این صورت احساس بی حوصلگی می‌کند.
-
- بی‌خوابی یا کم‌خوابی: وجود خواب نامنظم می‌تواند هر شخصی را در طول روز بی حوصله و بی حال کند. این احساسی است که تقریباً همه افراد در روزهایی که خواب کافی نداشته‌اند آن را تجربه کرده‌اند
- مصرف دخانیات و نوشیدنی‌های الکلی: گاهی افراد تصور می‌کنند برای رفع بی حوصلگی می‌توانند از دخانیات و نوشیدنی‌های الکلی کمک بگیرند؛ اگرچه ممکن است در برخی موارد برای زمان کوتاهی این احساس برطرف شود ولی اغلب پس از چند دقیقه بی حوصلگی تشدید می‌شود. مصرف اینگونه مواد در درازمدت اثرات جبران‌ناپذیری را به همراه دارد که کمترین عارضه آن،بی حوصلگی فرد و کناره‌گیری از اجتماع است.
- عدم علاقه به کار مورد نظر: گاهی مواقع ممکن است فرد به کاری که انجام می‌دهد علاقه‌ای نداشته باشد. در این صورت انگیزه‌ای نیز برای شروع یا ادامه آن ندارد و احساس بی حوصلگی می‌کند.
- عدم معنا و هدف در زندگی: زمانی که شخص معنا و هدفی برای انجام کارها نداشته باشد، طبیعتاً دلیلی هم برای تلاش و انگیزه وجود ندارد. همین موضوع منجر به بی حوصلگی می‌شود.
روش های موثر برای رفع بی حوصلگی و بی حالی
از آنجایی که بی حوصلگی در اغلب مواقع احساسی طبیعی است و بیماری محسوب نمی‌شود، با انجام روش‌هایی می‌توان آن را کنترل و مدیریت کرد. نکته مهم و قابل توجه آن است که برای رفع بی حوصلگی، ابتدا باید آن را ریشه‌یابی کرد. چراکه روش‌های کنترل بی حوصلگی کاملاً به علت به وجود آمدن آن بستگی دارد. هنگامی که علائم بی حوصلگی را در خود یا فرزندتان مشاهده کردید و به علت به وجود آمدن آن پی بردید، می‌توانید برای کنترل آن از روش‌های زیر کمک بگیرید:
روش های موثر برای رفع بی حوصلگی در کودکان
قدم اول در رفع بی حوصلگی کودک آن است که پدر و مادر برای انجام این کار آموزش‌های لازم را ببینند؛ ما در این بخش به چند مورد از آن‌ها اشاره می‌کنیم و والدین باید با توجه به شناختی که از کودک خود دارند، این روش‌ها را متناسب با فرزند خود به کار بگیرند.
۱- به کودک خود کمک کنید تا کارهایی که دوست دارد را بشناسد و طبق برنامه‌ای مدیریت شده ساعاتی از روز را به انجام آن کارها اختصاص دهد.
۲- برنامه‌های متنوعی را برای کودک خود در نظر بگیرید؛ ضمن مشورت با خود کودک، زمان‌بندی را به گونه‌ای قرار دهید که خسته کننده نباشد.
۳- ساعاتی از روز را به وقت گذراندن با کودک خود اختصاص دهید؛ این موضوع می‌تواند شامل بازی کردن در خانه یا خارج از خانه باشد؛ گاهی حتی چند دقیقه قدم زدن همراه کودک نیز می‌تواند به رفع بی حوصلگی در او کمک کند.
۴- به کودک خود بیش از حد سخت نگیرید! به این موضوع توجه داشته باشید که با زور و اجبار نمی‌توان کودک را مجبور به انجام کارها کرد.
۵- اگر کودکتان تک فرزند است، باید این موضوع را در نظر بگیرید که بیشتر از سایر بچه‌ها نیاز به توجه دارد. البته این خطر نیز وجود دارد که اینگونه کودکان به دلیل برخورداری از توجه و محبت بیش از حد، به آسیب‌هایی دچار شوند. برای آنکه احتمال وقوع چنین اتفاقاتی پایین بیاید، مواقعی از روز را به بردن او در محیط‌های هم‌سالان اختصاص دهید.
۶- متناسب با توان کودک، به او مسئولیتی بدهید.
۷-با کودک خود صحبت کنید و با توجه کافی به صحبت‌های او گوش دهید.
۸- به کودک خود استقلال کافی دهید تا خودش در چارچوبی مناسب برنامه‌ریزی کند. شما مسئول سرگرم کردن کودکتان برای برطرف شدن بی حوصلگی او نیستید.
۹- مطمئن شوید که تغذیه کودکتان مناسب است و خواب کافی دارد.
۱۰- اگر بی حوصلگی کودک ناشی از بیش فعالی، استرس یا اضطراب باشد، در این شرایط پدر و مادر به تنهایی نمی‌توانند برای رفع آن اقدامی انجام دهند و باید با مراجعه به متخصص برای درمان این وضعیت اقدام کنند.
روش های موثر برای رفع بی حوصلگی در بزرگسالان
بی حوصلگی احساس رایجی است که با رعایت نکاتی می‌توان آن را رفع کرد. نکته مهم این است که اگر حین انجام کار دچار بی حوصلگی شدید، ابتدا از ادامه آن دست بکشید؛ سپس اقدامات زیر را انجام دهید.
۱- برای کارهایی که انجام می‌دهید معنا بسازید و هدفی مشخص تعیین کنید؛ شاید این موضوع به نظرتان عجیب باشد، ولی حقیقت این است که این خود ما هستیم که برای انجام کارهای خود هدف تعیین می‌کنیم و به آن‌ها معنا می‌بخشیم. به این ترتیب انگیزه لازم را برای انجام کارها کسب می‌کنیم.
۲- در برنامه روزانه خود کارهای متنوعی را انجام دهید؛ همانطور که گفتیم، «یکنواختی» موضوعی است که می‌تواند موجب بی حوصلگی در تمام گروه‌های سنی شود. به همین خاطر برنامه‌های متنوعی را در طول روز در نظر بگیرید.
۳- کارهایی که دوست دارید را پیدا کنید و زمانی را برای انجام آن‌ها اختصاص دهید.
۴- حتماً مواقعی از روز را به تفریح و استراحت اختصاص دهید؛ این کار به برطرف شدن خستگی جسمی و روانی کمک زیادی می‌کند.
۵- ساعت خواب منظمی داشته باشید؛ به موقع خوابیدن و سحرخیز بودن از جمله راه‌هایی هستند که نشاط و انگیزه را در فرد افزایش می‌دهند.
۶- از مصرف دخانیات و نوشیدنی‌های الکلی پرهیز کنید.
۷- تغذیه سالمی داشته باشید؛ سعی کنید تمام گروه‌های غذایی را در برنامه روزانه خود قرار دهید تا بدنتان با کمبود ویتامین‌های مورد نیاز مواجه نشود.
۸- در کارهای داوطلبانه و فعالیت‌های اجتماعی شرکت کنید؛ این موضوع باعث می‌شود احساس مفید بودن کنید و برای انجام کارهای شخصی نیز انگیزه بیشتری داشته باشید.
۹- ورزش کنید؛ افزایش متابولیسم تاثیر مستقیمی بر افزایش انرژی و انگیزه دارد.
۱۰- زمانی از روز را به صحبت با افراد صمیمی اختصاص دهید.
در رابطه با نوجوانان، علاوه بر موارد ذکر شده باید از طرف خانواده در مسائل خانه مشارکت داده شوند تا احساس مفید بودن داشته باشند.
سوالات رایج در مورد بی حوصلگی
۱- چه افرادی بیشتر از حد معمول بی حوصله می‌شوند؟
برخی عوامل مثل اختلال‌های روانی می‌توانند موجب بی حوصلگی مداوم شوند. کسانی که به افسردگی دچار هستند بیشترین سهم را در ابتلا به بی حوصلگی دارند.
۲- در چه شرایطی بی حوصلگی در افراد تشدید می‌شود؟
در شرایطی که محیط یکنواخت باشد و فرد هدفی برای انجام کارهای خود نداشته باشد، بیشتر از سایر مواقع بی حوصله می‌شود.
۳- در چه شرایطی برای رفع بی حوصلگی باید به مشاوره فردی مراجعه کرد؟
اگر متوجه وجود علائم بی حوصلگی در خود شدید و روش‌های ذکر شده در این مقاله موثر نبودند، از یک مشاور متخصص کمک بگیرید.
۴- آیا بی حوصلگی یک نوع بیماری است؟
بی حوصلگی نوعی احساس طبیعی است که همه افراد در زندگی با آن مواجه می‌شوند. بنابراین بیماری محسوب نمی‌شود ولی می‌تواند در اثر برخی بیماری‌ها ایجاد شود.
۵- آیا می‌توان بی حوصلگی را درمان کرد؟
از آنجایی که بی حوصلگی یک نوع بیماری محسوب نمی‌شود، بنابراین مفهوم «درمان» در مورد آن صدق نمی‌کند و می‌توان با انجام روش‌هایی آن را کنترل و مدیریت کرد.
۶- در چه شرایطی بی حوصلگی می‌تواند نشانه ابتلا به افسردگی باشد؟
اگر فرد برای چند هفته و به طور مداوم بی حوصله باشد و انگیزه‌ای برای انجام کارهای روزانه نداشته باشد، ممکن است به افسردگی دچار شده باشد.
بی حوصلگی؛ احساسی طبیعی اما کلافه‌کننده!
بی حوصلگی احساسی طبیعی و بسیار رایج است، ولی در عین حال می‌تواند آنقدر کلافه کننده باشد که زندگی روزمره افراد را با مشکل مواجه کند. همه افراد در هر گروه سنی که باشند بی حوصلگی را تجربه می‌کنند. ما نمی‌توانیم برای همیشه آن را از بین ببریم ولی با توجه به مواردی که در این مقاله گفته شد، می‌توانیم با انجام روش‌هایی، آن را کنترل کنیم.
ما در این مقاله تلاش کردیم تا ضمن توضیح کامل بی حوصلگی و آشنایی با علائم آن، به شما راهکارهایی را ارائه دهیم که با انجام آن‌ها کیفیت زندگی خود را بهبود ببخشید. امیدواریم مطالب مطرح شده برای شما مفید بوده باشد.
