اختلال شخصیت ضد اجتماعی چیست؟ علائم و روش های درمان سایکوپات

ممکن است شما هم در اطرافیان خود کسانی را دیده باشید که تمایلی به قرار گرفتن در چارچوب‌های اجتماعی ندارند و هنجارهای اجتماعی را زیر پا می‌گذارند. این افراد همدلی پایینی در روابط شخصی خود دارند و از اینکه به دیگران آسیب برسانند هیچ ترسی ندارند. دانشمندان معتقدند اینگونه افراد که بدون توجه به ایمنی خود یا دیگران، رفتارهای خطرناک از خود نشان می‌دهند و در موارد غیر ضروری ریسک پذیری بالایی دارند، دارای اختلال شخصیت ضد اجتماعی یا سایکوپات هستند و از آنجایی که این اختلال در تمام جنبه‌های زندگی آن‌ها خود را نشان می‌دهد، می‌تواند کیفیت زندگی افراد را به میزان قابل توجهی کاهش دهد.

به همین خاطر ما تصمیم داریم تا در این مقاله به صورت جامع به معرفی اختلال شخصیت ضد اجتماعی و بررسی عوامل موثر بر آن بپردازیم. پس با ما همراه باشید.

علایم اختلال شخصیت ضد اجتماعی

اختلال شخصیت ضد اجتماعی از انواع اختلال شخصیت است که بر نحوه تفکر، درک، احساس یا ارتباط فرد با دیگران تأثیر می‌گذارد. ابتلا به اختلال سایکوپات می‌تواند بسیار چالش برانگیز باشد که با افراد مبتلا به آن دارای علایم زیر هستند:

• رفتارهای تکانشی و عدم کنترل خشم
• عدم پذیرش مسئولیت در قبال رفتارهای آزاردهنده در رابطه با دیگران
• تحریف عامدانه واقعیت توسط فرد و عدم صداقت در رابطه با دیگران
• عدم اهمیت به احساسات دیگران 
• عدم وجود همدلی با دیگران
• فرار از مدرسه و خانه
• ابتلا به اختلالات جنسی
• کودک آزاری و همسر آزاری
• ریسک پذیری بسیار زیاد و انجام رفتارهای پر خطر
• نادیده گرفتن دیگران و بی توجهی نسبت به امنیت آن‌ها 
• نقض حقوق دیگران و آسیب رساندن به جان و مال آن‌ها
• عدم ابراز پشیمانی نسبت به اذیت و آزار دیگران
• عدم توانایی در حفظ روابط به صورت طولانی مدت
• انجام مکرر رفتارهای خلاف عرف و اغلب مجرمانه
• مصرف بیش از حد مواد مخدر

دلایل ابتلا به شخصیت ضد اجتماعی

دانشمندان تاکنون نتوانسته‌اند علت دقیقی برای ابتلا به اختلال شخصیت ضد اجتماعی کشف کنند؛ با این حال معتقدند مجموعه‌ای از عوامل ژنتیکی، بیولوژیکی، محیطی و وجود تغییرات ساختاری در مغز در ایجاد این بیماری نقش دارند. 

• عوامل ژنتیکی

افرادی که یکی از والدین آن‌ها یا هر دو به اختلال شخصیت ضد اجتماعی مبتلا هستند، با احتمال بالاتری ممکن است به شخصیت ضد اجتماعی مبتلا شوند. دانشمندان معتقدند با وجود آنکه تاکنون هیچ علتی نتوانسته به طور قطع ابتلا به شخصیت ضد اجتماعی را به ژن‌های افراد مربوط بداند، ولی شرایط ژنتیکی می‌توانند محیط را برای ابتلای افراد به این اختلال مساعد کنند و افراد مستعد در شرایط محیطی آسیب‌پذیرتر عمل می‌کنند.

• عوامل بیولوژیکی

عدم تعادل در میزان سروتونین موجود در مغز می‌تواند از علت‌های ابتلای افراد به اختلال شخصیت ضد اجتماعی محسوب شود. سروتونین ماده‌ای است که مسئولیت تنظیم خلق و خوی افراد را به عهده دارد.

• عوامل محیطی

کودکانی که در خانواده‌های بسیار سخت‌گیر یا بسیار آسان‌گیر تربیت می‌شوند و رفتارهای خوب و بد را به درستی آموزش نمی‌بینند بیشتر در معرض ابتلا به شخصیت ضد اجتماعی قرار دارند. علاوه بر این، تجربه آزار دیدن در کودکی و مورد سوءاستفاده قرار گرفتن، حضور در خانواده‌های متشنج و از هم پاشیده و همچنین نوع دوستان می‌تواند بر شکل گیری شخصیت ضد اجتماعی در افراد تاثیرگذار باشد.

• ایجاد تغییرات ساختاری در مغز

بنا بر تحقیقات صورت گرفته، برخی کارها مانند سیگار کشیدن در دوران بارداری می‌تواند ساختار ناحیه لوب فرونتال مغز افراد را با تغییراتی مواجه کند. این موضوع می‌تواند زمینه‌سازی برای ابتلا به شخصیت ضد اجتماعی باشد.

عواقب ابتلا به شخصیت ضد اجتماعی

اختلال شخصیت ضد اجتماعی در زندگی افراد عواقب بسیاری را به دنبال دارد که گاهی ممکن است حتی به قیمت از دست رفتن جان افراد تمام شود. از رایج ترین عواقب آن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• ارتکاب جرم و دستگیر شدن
• افزایش احتمال مصرف بیش از حد الکل و مواد مخدر
• افزایش خطر مرگ افراد به دلیل انجام رفتارهای خطرناک و بی‌پروا
• افزایش میل افراد به خودکشی
• ابتلا به مشکلات ارتباطی (شخصی و کاری)
• از دست دادن کار و اخراج شدن از محل کار

راه های درمان شخصیت ضد اجتماعی

در گذشته افراد تصور می‌کردند اختلال شخصیت ضد اجتماعی قابل درمان نیست ولی امروزه درمان‌های زیادی برای مواجهه با این اختلال مطرح شده است که با بکارگیری آن‌ها می‌توان اختلال سایکوپات را مدیریت و درمان کرد. در واقع تحقیقات دانشمندان نشان می‌دهد که رفتار می‌تواند در طول زمان تحت تاثیر درمان بهبود یابد، حتی اگر علایم اصلی اختلال سایکوپات مانند عدم همدلی فرد با دیگران باقی بماند.

در اغلب مواقع فرد مبتلا به اختلال شخصیت ضداجتماعی تمایلی به درمان ندارد و خود را بیمار نمی‌داند؛ گاهی به دلیل اجبار دادگاه و نهادهای قانونی تصمیم به مراجعه به متخصص می‌گیرد و در برخی موارد نیز برای درمان اختلال‌های دیگر همچون افسردگی و اضطراب به متخصص مراجعه می‌کند.

رویکردهای درمانی زیر می‌توانند برای درمان اختلال شخصیت ضد اجتماعی مورد استفاده قرار بگیرند:

• درمان شناختی رفتاری (CBT)

برخی متخصصان برای درمان اختلال شخصیت ضد اجتماعی از رویکرد شناختی-رفتاری استفاده می‌کنند. این یک گفتار درمانی است که هدف آن کمک به فرد برای مدیریت مشکلات خود با تغییر طرز تفکر و رفتار است.

• درمان مبتنی بر ذهنیت (MBT)

یکی دیگر از رویکردهایی که متخصصان در درمان اختلال شخصیت ضد اجتماعی به کار می‌گیرند، درمان مبتنی بر ذهنیت است که نوعی گفتاردرمانی به حساب می‌آید. در این رویکرد درمانی، درمانگر فرد را ترغیب می‌کند تا طرز تفکر او و چگونگی تأثیر وضعیت روانی بر رفتار او را در نظر بگیرد.

• گروه درمانی و خانواده درمانی

برخی از متخصصان معتقدند گروه درمانی و خانواده درمانی می‌تواند تاثیری جدی بر بهبود علایم فرد داشته باشد. در انتهای درمان، الگوهای سالم جایگزین الگوهای مخرب می‌شوند و مهارت‌های جدیدی متناسب با موقعیت‌های مختلف در افراد شکل می‌گیرد. 

• دارو درمانی

شواهد کمی برای استفاده از دارو در درمان اختلال شخصیت ضد اجتماعی وجود دارد؛ اما برخی از داروهای ضد روان پریشی و ضد افسردگی ممکن است در برخی موارد مفید باشند. برخی داروها ممکن است به کنترل علایمی مانند پرخاشگری کمک کنند. 

انتخاب رویکرد درمانی با توجه به سن افراد، شدت علایم در آن‌ها و میزان سابقه مصرف مواد مخدر و الکل صورت می‌گیرد.

راه های تشخیص اختلال شخصیت ضد اجتماعی

افرادی که به اختلال شخصیت ضد اجتماعی مبتلا می‌شوند، اغلب تا پیش از ۱۵ سالگی سابقه ابتلا به اختلال شخصیت سلوک را دارند. پس از آنکه فرد توسط یک درمانگر متخصص تحت ارزیابی دقیق روانشناختی قرار گرفت، اگر ۱۸ سال یا بیشتر داشته باشد و حداقل ۳ مورد از علایم زیر را داشته باشد،‌ اختلال شخصیت ضد اجتماعی در او تشخیص داده می‌شود:

• قانون شکنی مکرر 
• فریبکاری و عدم صداقت در روابط 
• عدم توانایی در برنامه ریزی برای آینده
• تحریک پذیری و پرخاشگر بودن
• انجام رفتارهای خطرناک و عدم توجه به امنیت دیگران 
• انجام رفتارهای غیر مسئولانه به طور مکرر
• عدم ابراز پشیمانی

افرادی که به اختلال شخصیت ضد اجتماعی مبتلا می‌شوند این علایم را به صورت روزمره و همیشگی در رفتار خود دارند و معمولاً در اواخر نوجوانی و با شدت بیشتری آن‌ها را تجربه می‌کنند. 

سوالات رایج در مورد اختلال ضد اجتماعی

چه کسانی بیشتر در معرض ابتلا به شخصیت ضد اجتماعی قرار دارند؟

برخی افراد با احتمال بالاتری ممکن است به شخصیت ضد اجتماعی مبتلا شوند. موارد زیر احتمال ابتلای افراد به این اختلال را افزایش می‌دهد:

• وجود پیشینه خانوادگی
• تجربه کودک‌آزاری و سوء استفاده های جنسی
• تجربه زندگی خانوادگی متشنج و خشونت بار در کودکی
• عدم حضور والدین در سنین کودکی
• مورد تنبیه و سرزنش زیاد قرار گرفتن در کودکی
• تجربه فقر و گرسنگی در کودکی
• مواجهه با بیماری سخت والدین و ضعیف شدن روحیه کودک

آیا می‌توان از ابتلا به اختلال شخصیت ضد اجتماعی جلوگیری کرد؟

از آنجایی که اختلال شخصیت ضد اجتماعی ریشه در کودکی افراد دارد، خود فرد نمی‌تواند نقش موثری در عدم ابتلا به این اختلال ایفا کند و تنها والدین او می‌توانند با تربیتی صحیح و اصولی از ابتلای او به اختلال سایکوپات جلوگیری کنند. آموزش مهارت های اجتماعی به کودکان و آموزش مهارت حل مسئله از مواردی هستند که می‌توانند از ابتلای آن‌ها به اختلال شخصیت ضد اجتماعی جلوگیری کنند.

اختلال سایکوپات در مردان بیشتر است یا در زنان؟

درصد ابتلای مردان به اختلال شخصیت ضد اجتماعی، ۳ تا ۵ برابر بیشتر از زنان است. این آمار در سنین پایین‌تر نیز برقرار است و تعداد پسرانی که به اختلال شخصیت ضد اجتماعی دچار می‌شوند بیشتر از دختران است.

آیا افراد بزهکار به اختلال شخصیت ضد اجتماعی مبتلا هستند؟

افراد بزهکار لزوماً به اختلال شخصیت ضد اجتماعی مبتلا نمی‌شوند؛ چرا که اختلال شخصیت ضد اجتماعی بر تمام جنبه‌های زندگی فرد تاثیر می‌گذارد ولی طبق DSM-5، افراد بزهکار تنها رفتارهای ضد اجتماعی دارند و ممکن است در سایر بخش‌های زندگی خود به گونه‌ای نرمال رفتار کنند.

اختلال شخصیت ضد اجتماعی در چه سنی شروع می‌شود؟

اختلال شخصیت ضد اجتماعی عموماً پیش از ۱۵ سالگی در افراد شروع می‌شود. در بیشتر مواقع، فرد در سنین کودکی به بیش فعالی دچار می‌شود.

آیا اختلال شخصیت ضد اجتماعی یک طیف دارد یا شدت ابتلا به آن در همه افراد برابر است؟

مانند سایر اختلال های شخصیت، اختلال شخصیت ضد اجتماعی نیز یک طیف است و ابتلا به آن می‌تواند خفیف تا شدید باشد. کسانی که به شکل خفیف آن مبتلا می‌شوند،‌ به صورت گاه به گاه رفتارهای ناهنجار دارند ولی در موارد شدیدتر، نقض مکرر قانون و ارتکاب جرایم جدی مشاهده می‌شود.

چه زمانی باید برای درمان اختلال شخصیت ضد اجتماعی به متخصص مراجعه کرد؟

در هر زمان که والدین فرد حداقل سه مورد از علایم ذکر شده را در فرزند خود مشاهده کردند باید به متخصص مربوطه مراجعه کنند وگرنه ممکن است کودک آن‌ها به اختلال سلوک مبتلا شود. علاوه بر این، هرچه اختلال شخصیت ضد اجتماعی سریع‌تر درمان شود عواقب کمتری را برای زندگی فرد و اطرافیان او به همراه خواهد داشت.

آیا افراد مبتلا به اختلال شخصیت ضد اجتماعی بر رفتارهای خود آگاه هستند؟

بله. افراد مبتلا به اختلال شخصیت ضد اجتماعی دارای توهم، هذیان یا هر علامت تفکر غیر منطقی دیگری نیستند و در اکثر مواقع بر رفتار خود آگاهی دارند.

درمان اختلال شخصیت ضد اجتماعی؛ گامی موثر در جهت پیشرفت سلامت جامعه

برخی از اختلال های شخصیت تنها زندگی خود فرد و نزدیکان او را تحت تاثیر قرار می‌دهند ولی اختلال شخصیت ضد اجتماعی از آن دسته بیماری‌های روانی است که علاوه بر خود فرد و اطرافیان او، اعضای جامعه را نیز با مشکل مواجه می‌کند. به همین خاطر ما در این مقاله تلاش کردیم تا شما را با علایم این اختلال و روش‌های درمان آن آشنا کنیم.

اگر علایم اختلال شخصیت ضد اجتماعی را در خود یا اطرافیانتان مشاهده کردید، حتما به متخصصین سلامت مراجعه کنید و از آن‌ها کمک بگیرید. چرا که سلامت جامعه در گرو سلامت تک تک اعضای آن است.