روان سنجی چیست؟ کاربردها و فواید روان سنجی

اندازه‌گیری یکی از پایه‌ها و اساس علم است، یعنی در هر زمینه‌ای، برای بحث و استدلال، نیاز به عدد و رقم و همچنین اندازه‌گیری پدیده‌های مختلف داریم. در همین راستا علم روانشناسی نیز به آزمایشگاه کشیده شد تا داده‌هایی مستند و شهودی برای آن به دست آید. در ادامه انواع مختلفی از پدیده‌های روانی در آزمایشگاه به صورتی عینی و عملیاتی تعریف و اندازه‌گیری شدند. همین جرقه باعث شد تا مفهومی تحت عنوان روان سنجی به وجود آید که دارای کاربردها و فواید گوناگونی است که در ادامه بیشتر با آن‌ها آشنا خواهیم شد.

مفهوم روان سنجی

همان‌طور اشاره کردیم برای اینکه بتوانیم استدلال‌های خوبی ارائه دهیم، نیاز به داده‌های کمی و آمار و ارقام داریم. روان سنجی psychometry نیز در همین راستا به فعالان در حوزه روانشناسی کمک می‌کند تا انواع پدیده‌های روانی را از حالت کیفی، به حالت کمی تبدیل کنند.

در روان سنجی از آزمایش‌ها و انواع روش‌های آماری، برای اندازه‌گیری پدیده‌ها استفاده می‌شود. چنانچه بخواهیم به سراغ مفهوم خود لغت روان سنجی نیز برویم، باز هم همین تعریف به دست می‌آید که روان سنجی به معنای استفاده از آزمون‌های روانی برای اندازه‌گیری پدیده‌های روانی است. برای موفقیت در این رشته، باید متقاضی، بر آمار و روانشناسی تسلط بسیار بالایی داشته باشد تا بتواند ضمن دادن مشاوره فردی و کسب اطلاعات از مراجع، این اطلاعات را تبدیل به داده‌های عددی بکند.

روان سنجی در تحصیل

رشته روان سنجی تنها در دوره کارشناسی ارشد موجود بوده و متقاضیان این گرایش می‌توانند این رشته را در این مقطع ادامه دهند. برای موفقیت در این گرایش در کنار علم روانشناسی و فلسفه، نیاز به مهارت کافی در علم ریاضیات و احتمال و آمار وجود دارد. به همین دلیل افراد بسیار کمی به آن تمایل داشته و همین باعث شده است روان سنجی، تبدیل به یک گرایش با تعداد پذیرش کم شود.

کاربردهای مختلف روان سنجی

علم روان سنجی کاربردهای بسیار زیادی دارد که یک روان درمانگر تحلیلی یا سایر فعالان در این حوزه می‌توانند آن‌ها را به کار بگیرند.

• پیش‌بینی

یکی از اولین کاربردهای روان سنجی این است که افراد می‌توانند از آن برای پیش‌بینی استفاده کنند. احتمال موفقیت در آینده، موفقیت در زمینه تحصیلی یا شغلی یا روابط عاطفی و … از مواردی هستند که با کمک روان سنجی می‌توان پیش‌بینی کرد. در واقع می‌توان گفت این پیش‌بینی بسیار دقیق‌تر و معتبرتر از تفکرات بی‌پایه است.

• انتخاب و گزینش

از دیگر کاربردهای روان سنجی، می‌توان به گزینش و انتخاب اشاره کرد. برای مثال هنگام گزینش و انتخاب افراد مناسب در سازمان‌ها و ارگان‌های گوناگون، می‌توان این علم دقیق را به کار گرفت.

• ارزشیابی

برای روان سنجی، روش‌ها و ابزارهای مختلفی وجود دارد که می‌توان از آن‌ها برای قضاوت و ارزشیابی بین انواع روش‌ها، روندهای درمانی، میزان پیشرفت بیمار و … استفاده کرد. همچنین روان سنجی یک روش بسیار خوب برای بررسی جدیدترین روش‌های درمانی نیز محسوب می‌شود.

• طبقه‌بندی

برای تشخیص روش درمانی هر فرد، در ابتدا باید تشخیص داده شود که او در گروه چه بیمارانی قرار می‌گیرد تا سپس بتوان متناسب با این گروه، روند درمان را شروع کرد. روان سنجی در این راستا به طبقه‌بندی و گروه‌بندی افراد بر اساس معیارهای دقیق و منطقی کمک می‌کند.

فواید روان سنجی

تحصیل در رشته روان سنجی و یادگیری این علم فواید زیادی به دنبال داشته و باعث پرورش مهارت‌های مختلفی در فرد می‌شود که در این قسمت این موارد را بررسی می‌کنیم.

• تفسیر، نمره‌گذاری و همچنین اجرای انواع آزمون‌های استعدادیابی، هوش، شخصیت و …
• توانایی تنظیم جدول‌های مربوط به هنجارها با توجه به فرهنگ و سنت‌های ایران
• عدم برگزاری آزمون‌های غیرضروری مختلف برای مراجعین
• شناخت و بررسی انواع آزمون‌هایی که در ایران توسط نظام روانشناسی و مشاوره هنجاریابی تائید شده‌اند
• رعایت اصول اخلاقی مرتبط با فعالیت‌های این حوزه
• رعایت تعرفه اجرا و همچنین تفسیر آزمون‌های مختلفی که توسط نظام روانشناسی اعلام شده‌اند

انواع تست‌های روان سنجی

انواع روانشناسان و روان تحلیلگران، برای اینکه بتوانند بهترین تشخیص مربوطه را داده و روند درمانی مناسبی را در پیش بگیرند، از انواع مختلفی از تست‌های روان سنجی کمک می‌گیرند. هر کدام از این تست‌ها موضوع متفاوتی را تحت پوشش قرار داده و می‌تواند اطلاعات کیفی مختلفی را تبدیل به اطلاعات کمی کنند.

برخی از  این تست‌ها، پرکاربردتر از سایرین بوده و بیشتر مورداستفاده قرار می‌گیرند. این تست‌های پرکاربرد به شرح زیر هستند:

• تست شخصیت شناسی
• تست روانشناسی کودک
• تست روانشناسی ازدواج
• تست ارزیابی کودک
• تست هوش
• تست شغلی و اجتماعی
• تست مشکلات رفتاری

سخن پایانی

روان سنجی در واقع شاخه‌ای از روانشناسی است که به متخصصان در این حوزه کمک می‌کند تا داده‌ها و پدیده‌های کیفی به‌دست‌آمده در این حوزه را تبدیل به داده‌های عددی و کمی کرده و از آن‌ها در روند درمان مراجعین خود کمک بگیرند. استفاده درست و بهینه و به‌جا از این روش، می‌تواند باعث شود که بیمار سریع‌تر و بهتر از قبل، روند بهبودی خود را طی کند. این روش کاربردهای بسیاری دارد که برخی از آن‌ها در قسمت‌های قبلی معرفی کردیم. یکی از مهم‌ترین کاربردهای مربوط به استخدام افراد در مصاحبه‌های استخدامی است که کمک می‌کند تا افرادی لایق و شایسته‌تر بر سرکار آیند.