اختلال شخصیت اسکیزوئید؛ آشنایی با روش های درمان گوشه گیری

امروزه به سبب پیشرفت علم و تکنولوژی، پزشکان و روان شناسان به اطلاعات بیشتری از دنیای پیچیده و شگفت‌انگیز مغز انسان، دست یافته‌اند. در نتیجه بیماری‌های روانشناختی مختلفی شناخته شده که پزشکان در پی یافتن درمانی برای آن‌ها هستند. زمانی که می‌گوییم فردی دچار اختلالات روانشناختی شده، منظورمان این است که فرد در عملکرد مغزی خود مشکل دارد و تجربه‌های درونی و الگوهای رفتاری عجیبی از او سر می‌زند که با انتظارات جامعه متفاوت است. اختلال شخصیت اسکیزوئید یکی از این اختلالات است که در ادامه به معرفی آن می‌پردازیم.

اختلال شخصیت اسکیزوئید چیست؟

اختلال شخصیت اسکیزوئید یا Schizoid personality disorder  که به اختصار با نام SPD شناخته می شود؛ نوعی اختلال پایدار است که یک نوع الگوی بی‌تفاوتی نسبت به روابط اجتماعی برای فرد ایجاد می‌کند. اختلال اسکیزوئید الگویی فراگیر از نقایص اجتماعی و بین فردی است که عموما با گوشه گیری و دوری از اجتماعات، کاهش توانایی برای برقراری روابط صمیمانه با دیگران، تحریف‌های عاطفی و شناختی بروز می‌کند.

افرادی که از این اختلال رنج می‌برند اکثرا گوشه گیر هستند و علاقه‌ای به برقراری رابطه عاطفی و صمیمی با دیگران ندارند. آن‌ها عملکرد بسیار ضعیفی در کارهای گروهی دارند؛ یعنی ترجیح می‌دهند کارها را به تنهایی انجام دهند و در این فعالیت‌ها بسیار خوب عمل می‌کنند. افراد مبتلا به این اختلال رفته‌رفته دچار افسردگی می‌شوند؛ به همین دلیل گاهی تفکیک این دو اختلال از هم بسیار مشکل است و می‌تواند روند درمان را از مسیر اصلی خود منحرف کند.

علائم و نشانه‌های اختلال شخصیت اسکیزوئید

افراد مبتلا به اختلال گوشه گیری عموما افراد منزوی هستند که تمایلی به برقراری رابطه با دیگران ندارند. آن‌ها دوست دارند دور از دید دیگران در انزوا به سر ببرند؛ در نتیجه از دید سایرین، آن‌ها افرادی خجالتی یا بی‌تفاوت و بی‌احساسی هستند که علاقه‌ای به شرکت در کارها و فعالیت‌های گروهی ندارند.

این‌گونه افراد عمدتا عملکرد خوبی در کارهای انفرادی از خود نشان می‌دهند. کسانی که از این اختلال رنج می‌برند، نسبت به فعالیت‌های جنسی هیچ‌گونه تمایلی ندارند و به ندرت ازدواج می‌کنند. مبتلایان به اختلال شخصیت اسکیزوئید غالبا در برابر انتقاد و تحسین هیچ واکنش هیجانی از خود بروز نمی‌دهند و به شدت درون‌گرا هستند. این افراد در دنیای خیالی درون خود غرق شده و در آنجا زندگی می‌کنند.

دلایل گوشه گیر شدن چیست؟

بسیاری از روان‌پزشکان و افراد متخصص در این زمینه، به دنبال یافتن دلایل گوشه گیر شدن اشخاص هستند؛ اما تاکنون نتایج قطعی در خصوص علل ایجاد اختلال شخصیت اسکیزوئید به دست نیامده است. تقریبا می‌توان گفت این اختلال جزء اختلالات پیچیده و ناشناخته به شمار می‌رود؛ به طوری که حتی افرادی که به آن مبتلا هستند نیز نمی‌دانند که مشکلی دارند.

با این همه متخصصان حوزه روانشناسی، دلایل گوشه گیر شدن افراد را ژنتیک و محیط زندگی می‌دانند و این دو را به عنوان دو فاکتور اساسی در بروز این مشکل در نظر می‌گیرند. بنابراین می‌توان گفت در افرادی که دوران کودکی بدون محبت و غمگینی را گذرانده‌اند، احتمال ابتلا به این اختلال بالاست.

به عبارت بهتر یکی از دلایل گوشه گیر شدن، زندگی در خانواده‌ی یخچالی است. در این خانواده‌ها ارتباطات عاطفی در سطح بسیار پایینی قرار دارند و فاصله بین والد و فرزند بسیار زیاد است. همچنین تک فرزند بودن از جمله عوامل تشدیدکننده علائم اختلال شخصیت اسکیزوئید خواهد بود. در نتیجه می‌توان گفت ژنتیک، روش تربیت فرزند، محیط رشد کودک و سبک تعاملات اجتماعی می‌تواند در بروز و تشدید SPD تاثیر داشته باشد.

تشخیص بیماری اختلال شخصیت اسکیزوئید

پس از مشاهده علائم ذکرشده در ابتدای این مطلب، اولین اقدام برای تشخیص صحیح این اختلال، مراجعه به یک روان‌پزشک یا روان‌درمانگر متخصص است. این افراد طی صحبت با شخص، در مورد تمایلات وی و نحوه ارتباط با دیگران، دلایل گوشه گیر شدن را در فرد می‌یابند و با گرفتن آزمون‌های استاندارد روانشناختی می‌توانند پیش‌بینی خود را به اثبات رسانند و به بیمار کمک کنند.

در نتیجه به شدت باید از مشورت با افراد غیرمتخصص اجتناب کرد؛ چراکه اطلاعات غلط و مشاوره‌های غیرتخصصی می‌تواند صدمات جبران‌ناپذیری را به روح و جسم فرد مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزوئید وارد کند.

روش های درمان اختلال گوشه گیر

امروزه برای درمان اختلال گوشه گیر از دو روش روان‌درمانی و دارودرمانی به صورت مکمل استفاده می شود.

روان درمانی برای اختلال گوشه گیری

از آنجایی که افراد مبتلا به این اختلال، خودشان نمی‌دانند مشکلی دارند؛ در نتیجه به درمانگر مراجعه نمی‌کنند. حتی اگر به نزد پزشک بروند، برقراری ارتباط با آن‌ها بسیار سخت خواهد بود. در نتیجه روند درمان بسیار سخت و طولانی می‌شود.

اگر فکر می‌کنید شخصی از نزدیکانتان به اختلال شخصیت اسکیزوئید دچار است؛ باید در مسیر درمان اختلال گوشه گیر او صبور و همراه باشید. مجبور کردن فرد برای مراجعه به روان‌درمانگر بزرگ‌ترین اشتباهی است که می‌توانید در حق او انجام دهید؛ چون بدون تمایل فرد به برقراری ارتباط با پزشک، درمان غیرممکن خواهد بود.

درمان اختلال گوشه گیر با دارودرمانی

بسیاری از روان‌پزشکان و درمانگران، درمان دارویی را برای درمان این اختلال توصیه نمی‌کنند؛ اما در مواردی اگر پس از مدتی بین بیمار و درمانگر، اعتماد ایجاد شود، فرد به تدریج در مورد رفتار خود سوال پرسیده و به آگاهی نسبی از شرایط خود می‌رسد.

وقتی فرد مبتلا به این آگاهی برسد روند درمان به طور مفیدی شروع می‌شود. در این مرحله روان‌پزشک یا درمانگر متخصص می‌تواند برای مقابله با افسردگی یا اضطراب از دارو استفاده کند. گاهی افسردگی این افراد به قدری پیشرفت می‌کند که یا دچار اعتیاد می‌شوند یا اقدام به خودکشی می‌کنند. در نتیجه اقدام به‌موقع جهت درمان صحیح، امری بسیار ضروری است.

نحوه برخورد صحیح با شخصیت اسکیزوئید

از آن جایی که روند تشخیص و درمان اختلال گوشه گیر، بسیار کند و طولانی است، بایستی با افرادی که دچار این بیماری هستند به درستی رفتار کرد. بنابراین در برخورد با افراد مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزوئید توصیه‌های زیر را در نظر بگیرید:

• در هنگام برخورد با این افراد از قضاوت کردن پرهیز کنید.
• همواره سعی کنید اطلاعات خود را درباره این بیماری افزایش داده تا با مشاوره‌های غلط به آن‌ها آسیب بیشتری وارد نکنید.
• روند درمان این بیماری بسیار طولانی است؛ بنابراین در برخورد با افراد مبتلا به این اختلال، باید به شدت صبور و با حوصله باشید.
• از آنجایی که بیشتر مبتلایان، متوجه مشکل خود نیستند، باید با دانش کافی و صبر و حوصله با آن‌ها صحبت کنید. سپس آن‌ها را متوجه مشکل خود کرده و به درمان تشویق کنید.
• باید مراقب باشید که بیش از حد فرد را تحت فشار قرار ندهید.
• پیدا کردن فعالیت‌هایی که مورد علاقه شخص باشد و نیازی به همراه شدن با دیگران نداشته باشد، می‌تواند برای شروع رابطه با این افراد مناسب باشد.
• پس از اینکه بین شما و بیمار و یا درمانگر اعتماد ایجاد شد، می‌توانید آن‌ها را تشویق به شرکت در جلسات مشاوره گروهی کرده تا با دیگر افراد مبتلا به این اختلال آشنا شوند و احساس تنهایی نکنند.

سخن آخر

امروزه به دلایل مختلف از جمله پیشرفت تکنولوژی و تغییر فرهنگ و شیوه تعاملات، انسان‌ها از یکدیگر فاصله گرفته و به ندرت تمایل به برقراری رابطه صمیمانه دارند. عادت کردن به این وضع از کودکی و بستن درب تعامل با سایرین ممکن است، سبب بروز اختلالات متعددی از جمله اختلال شخصیت اسکیزوئید شود.

همان‌طور که می‌دانید ریشه بسیاری از بیماری‌های روانی به دوران کودکی و بستر خانواده برمی‌گردد. متخصصان در زمینه مشاوره فردی و خانواده معتقدند پیش از تصمیم برای فرزند آوری لازم است در زمینه روانشناسی و تربیت فرزند آموزش‌های لازم را ببینند و ارزیابی روانی از آن‌ها صورت بگیرد تا پیش از تولد فرزند ابتدا مشکلات روانی خود را حل کنند. به این ترتیب محیط مناسب را برای تربیت صحیح و سالم فرزندان فراهم بیاورند. در نتیجه تعداد افراد مبتلا به اختلالات متعدد روانی به طرز چشمگیری کاهش می‌یابد.