افرادی هستند که با قرار گرفتن در شرایطی که برای اکثر مردم کاملاً عادی است، احساس بی‌قراری می‌کنند و به راحتی تحت تأثیر قرار می‌گیرند. برای مثال در برابر کوچک‌ترین انتقاد همکار یا فرد متقابل خود واکنش نشان می‌دهند و عصبانی می‌شوند یا کوچک‌ترین شلوغی محیط اطراف آن‌ها را اذیت می‌کند. در این حالت افراد با تحریک پذیری روبه رو هستند که ممکن است همه ما گاهی آن را تجربه کرده باشیم و امری کاملاً طبیعی است؛ اما زمانی که از حد تعادل خود فراتر رود به یک بیماری تبدیل خواهد شد. ما در ادامه این مطلب قصد داریم تا به طور کامل درباره تحریک پذیری و همین‌طور علت‌های ایجاد آن صحبت کنیم.
تحریک پذیری چیست؟
طبق گفته متخصصان فرد تحریک‌پذیر، احساس بی‌قراری می‌کند که در حالت‌های شدیدتر به پریشانی تبدیل می‌شود. در هر دو حالت بی‌قراری یا پریشانی فرد احساس ناراحتی و ناامیدی دارد و یا این‌که عصبانی است. این احساسات پاسخ رفتاری افراد به خاطر قرار گرفتن در شرایطی با استرس زیاد است یا حتی می‌تواند ناشی از وجود یک بیماری زمینه‌ای باشد. بیشترین تحریک پذیری در نوزادان و کودکان خردسال دیده می‌شود؛ زمانی که به یک بیماری مبتلا شده باشند یا احساس خستگی کنند. این رفتار کودک به ما نشان می‌دهد که او از بابت مشکلی ناراحت است.
علت‌های تحریک پذیری
عوامل مختلفی می‌تواند باعث بروز خلق تحریک پذیری شود که این عوامل خود در دو دسته فیزیکی و روانشناسی قرار می‌گیرند. علت‌های روانشناسی تحریک پذیری شامل موارد زیر می‌شوند:
- استرس و اضطراب
- نگرانی
- اختلالات دوقطبی
- اوتیسم
- افسردگی
- شیزوفرنی
از جمله دلایل فیزیکی که می‌تواند فرد را دچار احساس بی‌قراری و پریشانی کند عبارت‌اند از:
- قند خون پایین
- سندروم قبل از قاعدگی
- مشکلات مربوط به غدد تیروئید
- سندروم تخمدان پلی کیستیک
- عفونت‌های گوش
- یائسگی
- آنفولانزا
- درد دندان
- کم‌خوابی
- اختلالات تنفسی
- بیماری دیابت
به غیراز تمام مواردی که در بالا گفته شد، ممکن است مصرف برخی از داروها، فرد را بی‌قرار و پریشان کند. این حالت در افراد معتاد به مواد مخدر، مشروبات الکلی، کافئین یا نیکوتین نیز دیده می‌شود.
علائم تحریک پذیری
شاید با خود فکر کنید که تنها علائم تحریک پذیری زود از کوره دررفتن و عصبانی شدن است، اما این تنها علامت نیست و در هر فردی با توجه به شرایطی که دارد، می‌تواند متفاوت باشد. تعدادی از این نشانه‌ها در ادامه آورده شده‌اند:
- تعریق شدید
- تپش قلب بالا
- نفس کشیدن‌های شدید و پرشتاب
- بی‌قراری و پریشانی
- عصبانیت
- احساس گیجی
تحریک پذیری ناشی از اختلالات هورمونی با علائم زیر همراه است:
- سردرد
- تب
- احساس گرگرفتگی
- کاهش میل جنسی
- ریزش مو
- چرخه‌های قاعدگی نامنظم
چگونه می‌توان بیماری تحریک پذیری را تشخیص داد؟
همه ما ممکن است در طول دوران زندگی خود دچار خلق تحریک پذیری شده باشیم. برای مثال شاید کم‌خوابی یا گذراندن یک روز سخت و پر از تنش باعث عصبانیت یا ناراحتی ما شود که بعد از کمی استراحت به حالت طبیعی و اولیه خود برمی‌گردیم. اما اگر این حالت‌ها به صورت پیوسته تکرار شود و این احساسات دائم در وجود شخص پدیدار گردد به زندگی طبیعی و روزمره او ضربه می‌زند و حتی باعث آسیب رسیدن به اطرافیان می‌شود.
در این حالت لازم است تا به یک پزشک یا متخصص مراجعه کنید و موضوع را با او در میان بگذارید. پزشک با سؤالاتی که از شما می‌پرسد، می‌تواند تشخیص دهد که شدت تحریک پذیری شما تا چه حد است. متخصص سابقه بیماری‌های روانی، الگوی خواب، مصرف مواد مخدر یا الکل و آزمایش‌هایی برای تشخیص بیماری‌های فیزیکی را موردبررسی قرار می‌دهد تا به آگاهی‌های لازم در این باره دست پیدا کند.
درمان بیماری تحریک پذیری
حال که با علت‌های تحریک پذیری و علائم آن آشنا شدیم می‌توان در مورد روش های درمان این بیماری صحبت کرد؛ این‌که درمان تحریک پذیری به چه شکل باشد بستگی به شدت بیماری و تشخیص پزشک دارد. با تشخیص علت اصلی این بیماری می‌توان بهترین راهکارهای درمانی را ارائه داد. در صورتی که مشکل شما ناشی از یک بیماری روانی باشد، پزشک برای شما تشخیص جلسات مشاوره خواهد داد و شاید داروهایی که برای درمان بیماری‌هایی مثل افسردگی مورداستفاده قرار می‌گیرد را تجویز کند.
برای تحریک پذیری ناشی از مصرف مواد مخدر و الکل یا کافئین اغلب از ترکیب جلسات مشاوره و داروها استفاده می‌کنند. اگر هرکدام از مسائل اختلالات هورمونی یا بیماری‌های عفونی باعث بروز بی‌قراری در افراد شود، روش های درمانی متناسب با آن‌ها تجویز خواهد شد.
روش‌های مقابله با تحریک پذیری
راهکارهای متفاوتی برای مقابله با تحریک پذیری وجود دارد که هرکدام از آن‌ها می‌تواند بر روی افراد مختلف، تأثیرهای متفاوتی داشته باشد. تعدادی از این راهکارها را در ادامه معرفی می‌کنیم:
- الگوی خواب منظم داشته باشید.
کم‌خوابی یا بی‌خوابی می‌تواند روی تحریک پذیری شما تأثیر زیادی داشته باشد که با داشتن یک الگوی خواب منظم می‌توان این مشکل را برطرف کرد. تلاش کنید تا برای خوابیدن و بیدار شدن خود در هر روز، ساعت مشخصی داشته باشید.
- به دنبال استفاده از تکنیک‌های آرامش باشید.
مدیتیشن روزانه، شرکت در کلاس‌های یوگا و تنفس صحیح داشتن می‌تواند به آرامش و هماهنگی هر چه بیشتر فکر با بدن شما کمک کند.
- روزانه ورزش کنید.
زمانی که شما به صورت منظم ورزش کنید با بهبود جریان خون و افزایش اکسیژن‌رسانی می‌توانید تا حد زیادی بیماری‌هایی مانند افسردگی و بی‌قراری خود را کنترل کنید.
- رژیم غذایی مناسب داشته باشید.
پیروی از یک رژیم غذایی ایده‌ال می‌تواند در کنترل احساسات شما نقش زیادی داشته باشد. مصرف غذاهای چرب و یا با قند بالا می‌تواند باعث خلق‌وخوی تندوتیز شود. حتی مصرف بیش‌ازحد گوشت افراد را عصبانی و تندمزاج خواهد کرد.
- در اجتماع فعال باشید.
برای مقابله با این بیماری می‌توانید روی کمک افراد خانواده خود حساب باز کنید. همچنین به دنبال پیدا کردن دوستان خوب و شرکت در گروه‌های اجتماعی سالم باشید تا بهبود شما هر چه سریع‌تر صورت گیرد.
جمع‌بندی
ما در این مقاله به طور کامل توضیح دادیم که تحریک پذیری چیست و به چه علت‌هایی بروز می‌کند. افرادی که با این بیماری دست و پنجه نرم می‌کنند خیلی سریع عصبانی و خشمگین می‌شوند یا احساس ناامیدی، افسردگی و ترس دارند. اختلالات تحریک پذیری می‌تواند زندگی طبیعی افراد و اطرافیانشان را سخت کند و روی کیفیت روابط آن‌ها تأثیرگذار باشد. در صورت ابتلا به این بیماری حتماً باید به یک پزشک متخصص مراجعه کنید تا او با بررسی موارد مختلف علت بروز تحریک پذیری شما را تشخیص دهد و بهترین راهکارهای درمانی را برایتان تجویز کند.
