مقدمه
زوج درمانی هیجان مدار (EFT) یک شکل کوتاه مدت از درمان است که بر روابط بزرگسالان و دلبستگی وپیوند میان آنها تمرکز دارد. درمانگر و مراجع به الگوهای موجود در رابطه نگاه می‌کنند و برای ایجاد پیوند ایمن‌تر و اعتماد بیشتر برای حرکت رابطه در جهت مثبت و سالم گام برمی‌دارند.
زوج درمانی هیجان مدار چیست؟
بر اساس تئوری دلبستگی، EFT (مخفف Emotionally Focused Therapy) مربوط به شرایط درمانی تجربی (درمان فرد محور) و عناصر درمان سیستم خانواده است. مفاهیم اصلی آن عبارتند از: اهمیت احساسات برای بقای ما به عنوان انسان، نقش احساسات در دلبستگی و روابط و راه‌هایی که در آنها می‌توان دلبستگی را تقویت کرد تا وابستگی متقابل و تنظیم عاطفی بهینه امکان پذیر شود.
زوج درمانی متمرکز بر هیجان، یک رویکرد ساختار یافته کوتاه مدت برای روان درمانی است که معمولا بین ۸ تا ۲۰ جلسه زمان نیاز دارد. هدف آن ایجاد یک دلبستگی عاطفی امن‌تر بین دو فرد است. ثابت شده است که EFT برای زوج‌هایی که مشکلات مختلفی دارند، از جمله اختلال استرس پس از سانحه (PTSD)، افسردگی، مشاجره‌های مکرر، سابقه خیانت، و شرایط مزمن سلامتی، مفید است.
مفاهیم اصلی زوج درمانی متمرکز بر هیجان
نیاز به دلبستگی ایمن به عنوان یک نیاز عاطفی مادام‌العمر است که از دوران نوزادی شروع می‌شود و تا بزرگسالی ادامه پیدا می‌کند. این نیاز اولیه به بقا، رفته رفته به نیاز بزرگسالان برای ایجاد پیوند عاطفی مطمئن‌تر تبدیل می‌شود. دلبستگی به یک بزرگسال دیگر، احساس امنیت قوی، هم از نظر عاطفی و هم از لحاظ جسمی را به ما می‌دهد.
تئوری دلبستگی از دیدگاه زوج درمانی هیجان مدار بیان می‌کند که انزوا، چه فیزیکی و چه احساسی، آسیب‌زا است. همه زوج‌ها لحظاتی از قطع ارتباط عاطفی را تجربه می‌کنند. اینها زمانی اتفاق می‌افتند که نیازها به وضوح بیان نشده باشند یا به اشتباه درک شوند. شواهد عصب شناختی دال بر تغییرات در فعالیت مغز ما در این لحظات، وحشت از رها شدن را نشان می‌دهد.
نحوه پاسخ ما در این لحظات قطع ارتباط، کیفیت روابط ما را تعیین می‌کند. بسیاری از زوج‌ها درگیر مشاجره‌هایی می‌شوند که از الگوهای خاصی پیروی می‌کنند و منجر به تشدید ناراحتی می‌شود. در EFT برای زوج‌ها، به این قبیل موارد «گفت‌وگوهای شیطان» می‌گویند که نشان دهنده افزایش احساس تنهایی هستند.
مدل ارتباطی مسئله ساز میان زوج‌ها چگونه است؟
زوج درمانی هیجان مدار ادعا می‌کند که بیشتر مسائل ارتباطی در روابط، نتیجه یک الگوی تعامل است که به عنوان تعقیب کننده – کنار‌ه‌گیر شناخته می‌شود. در این الگو، یکی از طرفین تمایل دارد طرف دیگر را تعقیب کند و گاهی اوقات هم دست به سرزنش و انتقاد طرف مقابلش می‌زند، در حالی که دیگری تمایل به کناره‌گیری دارد، سعی می‌کند گفتگو را نادیده بگیرد یا از آن اجتناب کند و فضایی را برای خود داشته باشد.
این پویایی تمایل به تقویت خود دارد – یک نفر بیشتر به دنبال فاصله گذاری است و طرف دیگر بیشتر به دنبال آن است که احساس ارتباط داشته باشد. فاصله گیرنده سعی می‌کند از درگیری اجتناب کند و می‌خواهد احساس ارزشمندی و قدردانی داشته باشد.
یادگیری شناخت الگوی مشاجره، اولین گام در فرآیند درمان زوجین است. این امر با ارتباط واضح‌تر نیازها و پاسخگویی با همدلی بیشتر همراه است. این تغییرات در گفتگو به افراد اجازه می‌دهد تا ارتباط امنی را با یکدیگر برقرار کنند و در زمینه امنیت عاطفی، حل مسئله و مدیریت تعارض به طور طبیعی دنبال می‌شود.
زوج درمانی هیجان مدار چه تفاوتی با سایر اشکال زوج درمانی دارد؟
EFT هم از لحاظ تمرکز و هم از لحاظ روش درمان، با سایر گزینه‌های زوج درمانی متفاوت است. سایر روش‌های درمان شامل پرسشنامه‌های گسترده، برگه‌های کاری و تکالیف خانگی برای شناسایی منابع قدرت و همچنین تعارض در رابطه است. زوج درمانگر EFT بر کمترین تعداد پرسشنامه‌ها تکیه می‌کند و در عوض بر تعاملاتی که در جلسات رخ می‌دهد تمرکز می‌کند. زوج‌ها راهنمایی می‌شوند تا بفهمند که الگوهای ارتباطی آنها چگونه منجر به تعارض می‌شود.
سایر مدل‌های رایج زوج‌درمانی، مانند روش گاتمن و مدل راه حل مدار، تلاش می‌کنند تا تعارضات زوج‌ها را با آموزش مهارت‌های حل مسئله و همچنین ایجاد دوستی در بین زوجین حل کنند. اگرچه ممکن است اینها مهارت‌های مفیدی باشند، اما زوج درمانگر EFT این تمرکز را ناکافی می‌داند. موضوع از دیدگاه EFT، فاصله عاطفی است تا درگیری یا کنترل آن.
EFT برای زوج‌ها از نه گام تشکیل شده که در سه مرحله گنجانده می‌شود. مرحله اول «تثبیت» نام دارد و شامل شناسایی الگوهایی است که زوج را در پریشانی خود نگه می‌دارد. هدف دوم این مرحله تنش زدایی از تعارض و تشویق به درک نیازهای اساسی دلبستگی است. در مرحله دوم که «تجدید ساختار» نام دارد، زوجین با تغییر الگوهای ارتباطی خود به سمت ایجاد پیوند جدید هدایت می‌شوند. در مرحله پایانی، «تجمیع»، مشکلات یا مسائل قدیمی با استفاده از روش جدید ارتباط مورد بررسی قرار می‌گیرند تا راه‌حل‌های جدیدی پیدا شود.
زوج درمانی متمرکز بر هیجان چه کمکی می‌تواند بکند؟
EFT برای انواع مختلفی از مشکلات زوج‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. نتایج بسیاری از مطالعات نشان داده‌اند که EFT برای زوج‌هایی که با طیفی از مشکلات از جمله اضطراب، اختلال استرس پس از حادثه (PTSD)، افسردگی، خیانت، مشاجره‌های مکرر و شرایط سلامت دست و پنجه نرم می‌کنند، مؤثر است.
در اینجا مشکلات خاصی وجود دارد که از روش زوج درمانی هیجان مدار برای درمان موثر آنها استفاده می‌شود:
- زوج‌هایی که دچار افسردگی هستند و رابطه‌شان تحت تاثیر قرار گرفته است.
- زوج‌هایی که یکی از آنها دچار اختلالات PTSD شده است.
- زوج‌هایی که بازماندگان رویداد سوء استفاده جنسی هستند.
- زوج‌هایی که خودشان یا همسرشان مبتلا به بیماری‌های قلبی عروقی هستند.
- زوج‌هایی که همسرشان مبتلا به سرطان پستان شده است.
- زوج‌هایی که با سرطان همسرشان دست و پنجه نرم می‌کنند.
- زوج‌هایی که از برقراری رابطه عمومی نارضایتی دارند.
- زوج‌هایی که با نارضایتی جنسی کنار می‌آیند.
- زوج‌هایی که کودکان مبتلا به بیماری مزمن دارند.
در جلسات زوج درمانی هیجان مدار، انتظار چه چیزی را داشته باشیم؟
یک درمانگر EFT پویایی بین مراجعان را در محیط درمانی مشاهده می‌کند، این رفتار را با پویایی در زندگی خانوادگی آنها مرتبط می‌کند و به هدایت مکالمات و تعاملات جدید بر اساس احساسات صادقانه‌تر کمک می‌کند. برای انجام این کار، درمانگر شما را تشویق می‌کند که به مسائل عاطفی فعلی خود نگاه کنید و سپس به شما کمک می‌کند تا احساسات و عواطفی را کشف کنید که ممکن است متوجه نباشید آنها را دارید.
ممکن است احساسات و آسیب پذیری‌های عمیق‌تری از گذشته‌تان کشف کنید که با احساسات سریعی که در رابطه فعلی خود نشان می‌دهید، مسدود می‌شوند. شما یاد خواهید گرفت که این احساسات را به گونه‌ای بیان کنید که به شما کمک کند به جای قطع ارتباط با شریک یا عضو خانواده خود، ارتباط برقرار کنید. همچنین راه‌های جدیدی برای گوش دادن و هماهنگی با احساسات دیگران و کشف راه‌های موثرتری برای پاسخ به موقعیت‌های احساسی خواهید آموخت.
آیا زوج درمانی EFT، روشی کارآمد است؟
بیش از ۳۵ سال سابقه تحقیق در زمینه اثربخشی زوج درمانی هیجان مدار وجود دارد. این روش توسط انجمن روانشناسی آمریکا (APA) به عنوان یک روش تجربی و نتیجه ساز برای زوج درمانی تحت حمایت قرار گرفته است. این روش درمانی بالاترین سطح استانداردهای تعیین شده توسط APA را برای تحقیقات بالینی برآورده کرده است. همچنین نشان داده شده است که EFT برای زوج‌ها به روشی عمل می‌کند که تئوری پیش بینی می‌کند. برای مثال، نشان داده شده است که زوج‌ها پس از شرکت در جلسات EFT، تا حد زیادی به سبک دلبستگی و رابطه‌شان بهبود می‌بخشند.
